Graj Cyganie graj - V Zamojskie Spotkania Kultur

Nazwa grupy etnicznej Cyganie kojarzy się  pejoratywnie, ma ujemny odcień, znaczenie i dlatego w ostatnich latach lansowana jest nazwa Romowie. Ta nazwa jest poprawna i politycznie i prawidłowa dla opisu dziennikarskiego. W ostatnich latach Romowie mocno lansują swoją nazwę własną. Skąd wzięło się to określenie? Słowo Rom w języku romskim znaczy "człowiek" lub "mąż" i określa wyższy niż kobiety status mężczyzny. Cyganie są pochodzenia indyjskiego, na tereny Europy przybyli w X w.

Legenda mówi, że cygański kowal wykuł gwoździe, które posłużyły do ukrzyżowania Chrystusa. Pan Bóg dowiedział się o tym i skazał Cyganów na wieczne potępienie i wędrówkę. Tak więc wędrują Cyganie po całym świecie nie mając swojego kraju. Legenda wędruje z nimi. Aby jednak nie było im tak ciężko i smutno żyć śpiewają - dla siebie i dla innych. Muzyki cygańskiej nie zabrakło na V Zamojskich Spotkaniach Kultur.

Koncert zespołu "Čači Vorba" odbył się w niedzielę na Patio Hotelu "Renesans" w Zamościu. "Čači Vorba" - "szczera mowa" - tak Cyganie mówią o swojej muzyce. Począwszy od 2002 r. grupa muzyków z Wrocławia oraz Lublina, wzorując się na zawodowych cygańskich muzykantach, układa od nowa, po swojemu, muzyczną mozaikę Europy Wschodniej. Sięgając do zapomnianych melodii rumuńskich Karpat, Węgier, Bałkanów a także folkloru rodzimych gór, zespół stara się przywrócić na moment atmosferę autentycznego wiejskiego muzykowania, towarzyszącego niegdyś codziennemu życiu Cyganów.

Wśród źródeł inspiracji "Čači Vorba" szczególne miejsce zajmuje muzyka cygańska, stanowiąc dzięki nieprzeciętnym umiejętnościom wokalnym oraz instrumentalnym solistki zespołu - Marysi Natanson, zasadniczą część repertuaru. Zespół zanotował a raczej wyśpiewał wiele sukcesów. W 2006 r. zespół został laureatem Ogólnopolskiego Festiwalu Piosenki Górskiej oraz Folkowej w Zakopanem. Ubiegły rok był szczególnie obfity w sukcesy, do których można zaliczyć zwycięstwo na II Poznańskim Festiwalu Piosenki Słowiańskiej oraz podczas Konkursu Muzyki Folkowej Polskiego Radia "Nowa Tradycja".

Niedzielnego wieczoru grupa wystąpiła w składzie: Marysia Natanson - śpiew, skrzypce, altówka węgierska; Joanna Ulatowska - altówka węgierska, skrzypce, śpiew; Piotr Matczyna - instrumenty strunowe, śpiew i Robert Brzozowski - kontrabas, śpiew.

Konferansjerkę koncertu poprowadził Piotr Majczyna zapoznając słuchaczy z historią muzyki cygańskiej a także krajem pochodzenia kolejnych utworów. Muzyka cygańska nie istnieje jako jeden, ściśle określony gatunek, natomiast istnieją cechy wspólne dla całej muzyki cygańskiej: skale (skale cygańskie) z typowym interwałem sekundy zwiększonej oraz charakterystyczny styl wykonawczy (improwizacja, silna ekspresja, ozdabianie melodii ornamentami, rubato, zmiany w tempie i rytmie wykonywanego utworu oraz zmiany dynamiczne). W zespołach instrumentalnych najczęściej wykorzystywane są skrzypce, cymbały, a także drumla. Cygańscy muzykanci zaznaczyli się swoją obecność szczególnie w Europie południowo - wschodniej, ich muzyka przeniknęła do folkloru ludów autochtonicznych. Na dobry początek popłynęły melodie najstarsze - melodia mołdawska, taką jaka Cyganie grali dla siebie i na dworach bojarów mołdawskich - muzyka, którą grają zawodowcy. Podobał się utwór rodem z Serbii "O rozstaniu" - smutna pieśń ale z akcentami optymistycznymi: "Hej, nie płaczcie, dziś Cyganie jeszcze będą śpiewać i tańczyć".

Muzycy kolejno grali i śpiewali na przemian utwory słowackich Cyganów z Karpat oraz rumuńskich. Utwór "Dojna" to ludowa muzyka rumuńskich Romów - smutna pieśń, forma silnie improwizowana. Ale zaraz po niej usłyszeliśmy pieśń weselną, dedykowaną rodzicom państwa młodych. Później zabrzmiały bułgarskie melodie z drugiej strony Dunaju. Były to rytmy "połamane", bardzo skomplikowane, grane na 7,9,11,15 - rytmy nieparzyste, przy nich można doskonale tańczyć. Była też orientalna muzyka Bułgarów z wpływami tureckimi, taka jaką przygrywa się do "tańca brzucha". Mogliśmy usłyszeć muzykę z wysp na Morzu Egejskim, którą zabawiano miejscową ludność na weselach i festynach. Piękny jak dzwon - bez żadnych wzmacniaczy - głos Marysi Natanson zabrzmiał przy utworze Cyganów słowackich. Śpiewała i jednocześnie grała tak pięknie, że zawstydzone chmury gromadzące się nad Zamościem i straszące deszczem jak niepyszne odpłynęły dalej.

I chwila konsternacji - drewniane łyżki, które miały posłużyć do wybicia taktów następnej pieśni - nomen omen - zaginęły. Niezrażona Marysia wzięła na kolana węgierską kankę od mleka i dalej śpiewała. Kiedy Cyganie grali na własny użytek nie stosowali instrumentów muzycznych - objaśniał Piotr Majczyna - brali co było pod ręką. A potem uzupełnił informację, że nijak nie mogli zrozumieć Węgrzy do jakich celów potrzebna Polakom kanka na mleko. Wbrew pozorom, wybijanie rytmu na kance nie jest sprawa prostą.

A za chwilę łyżki drewniane się znalazły i mogliśmy usłyszeć kolejny utwór Cyganów słowackich. Potem jeszcze pieśń Cyganów z Macedonii - także zachwycająca zgromadzoną publiczność - mieszkańców Zamościa i gości hotelowych. I ponownie muzyka Cyganów z Rumunii, utwory zwane "makala", inspirowane wpływami orientalnymi. Rumunia chciała uciec od tych wpływów po 1989 r. i wtedy pojawił się nowy styl w muzyce, czyli "manele", będący mieszanką rumuńskiej muzyki ludowej, muzyki cygańskiej (romskiej), orientalnej oraz współczesnej muzyki pop - utwory były śpiewane na przedmieściach Bukaresztu. Takie też utwory usłyszeliśmy a muzycy grali i śpiewali jednocześnie - urzekały melodie zarówno smętne jak i radosne. Odnieść można było wrażenie, ze członkowie zespołu urodzili się do takiej muzyki. Zapytana przeze mnie Maria Natanson dlaczego śpiewa i gra muzykę cygańską, odpowiedziała, że to trudno wytłumaczyć. Najpierw była fascynacja muzyką góralską, zaczynała grać z góralami w Zakopanem. Potem za sprawą mamy, która posiadała ogromną kolekcję płyt winylowych z muzyką cygańską, graną w Rosji poddała się urokowi tych pieśni. W rodzinie wszyscy śpiewają i grają od pokoleń, swoje talenty muzyczne wyssała Pani Marysia z mlekiem matki. Gra i śpiewa w innych zespołach folkowych i góralskich.

Na zakończenie, na życzenie publiczności bisy i muzyka z Turcji - brawa, brawa.

Szczera mowa i piękna mowa - dziękowała za koncert Maria Rzeźniak, Prezes ZTL - dziękowała gospodarzom obiektu i sponsorom za umożliwienie muzykowania a publiczności za wspólną radość słuchania porywających i chwytających za serce utworów powodujących chęć ruszenia w tany.

Zobacz podobne:
     IX Spotkania Kultur: W Zamościu był ich dom... / 2011-08-29
     Sefardyjskie "Zapomniane księżyce" / 2011-08-24
     Muzyka duszy - rozmowa z Anną Jagielską-Riveiro / 2011-08-23
     IX Spotkania Kultur: Rzecz o Hiszpanii / 2011-07-28
     Zamojskie Spotkania Kultur - program / 2010-08-03
     Galina padowano-polaco, czyli peregrynacje polsko - włoskie / 2008-09-03
     VI Zamojskie Spotkania Kultur / 2008-07-31
     Tygiel Kulturowy - rozmowa z Marią Rzeźniak / 2008-07-31
     Spotkania Kultur w Zamościu - Cyganie cz.1 / 2007-06-19
     Tabor nie jedzie dalej, czyli V Zamojskie Spotkania Kultur / 2007-06-19
     V Zamojskie Spotkania Kultur 2007 / 2007-06-12

Warto przeczytać:

[do góry]