W 70. rocznicą Akcji "Burza", Biuro Edukacji Publicznej IPN Oddział w Lublinie uczciło cyklem działań przypominających społecznościom lokalnym tamte wydarzenia. Na Rynku Solnym otwarto wystawę "Akcja 'Burza' 1944 r. Zamość", a w Muzeum Zamojskim odbyła się sesja popularno-naukowa (24.07.).

Podjęte przez Biuro Edukacji Publicznej IPN Oddział w Lublinie działania polegają m.in. na rozwieszeniu w przestrzeni publicznej miast wyzwalanych spod okupacji niemieckiej przez jednostki Armii Krajowej - wielkoformatowych fotografii (banerów) ilustrujących moment wkraczania jednostek AK oraz ujawniania się cywilnych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Banery prezentowane są w Lublinie, Lubartowie, Rykach, Szczebrzeszynie, Tomaszowie Lubelskim oraz w Zamościu gdzie zaprezentowano także fotografie pokazujące uroczystości żałobne na zamojskiej Rotundzie, pełniącej w czasie okupacji funkcję niemieckiego więzienia.

- Chcieliśmy nawiązać do wydarzeń, które miały miejsce w lipcu 1944 r., kiedy to po wyjściu Niemców do Zamościa wkroczyły oddziały Armii Krajowej. Naszą intencja było aby jak najszerszemu gronu mieszkańców Zamościa i odwiedzającym nasze miasto turystom zaprezentować archiwalne fotografie i dokumenty z tamtego czasu, pochodzące ze zbiorów Muzeum Zamojskiego i Archiwum Państwowego w Zamościu - mówił Andrzej Urbański, dyrektor Muzeum Zamojskiego w Zamościu.

- To, co prezentujemy tutaj, jest elementem szerszej akcji prowadzonej przez nasze Biuro na terenie całej Lubelszczyzny. Zamość jest jednym z sześciu miast, w którym realizowana jest akcja prezentująca fotografie z lipca 44 r., kiedy to w ramach Akcji "Burza" żołnierze AK wkraczali do tych miast i miasteczek. Tam gdzie udało się nam odnaleźć fotografie postanowiliśmy, że w niekonwencjonalny sposób spróbujemy lokalnym społecznościom przypomnieć tamte wydarzenia. Był to bardzo ważny moment, długo oczekiwany przez Polaków pozostających wówczas pięć lat pod okupacją, moment, który był skrzętnie przygotowywany przez struktury Polskiego Państwa Podziemnego w porozumieniu z Rządem Londyńskim - powiedziała Agnieszka Jaczyńska z oddziału lubelskiego IPN, współautorka wystawy.

Jak uzupełniła - Akcja "Burza" to operacja o charakterze wojskowo-politycznym. Operacja, która została rozpoczęta wraz z przekroczeniem wschodniej granicy II Rzeczpospolitej w styczniu 1944 r. przez wojska sowieckie. "Burza" miała polegać na tym, że lokalne jednostki AK, które wówczas ujawniały się w ramach odtworzonych jednostek wojskowych z okresu 20-lecia międzywojennego, brały udział w wypieraniu wojsk niemieckich z miejscowości, które znajdowały się na szlaku odwrotu Niemców. Zdarzało się, że samodzielnie wyzwalały te miasta i miasteczka, zdarzało się, że czyniły to wspólnie z Armią Czerwoną.

Wraz z wyzwoleniem tych miejsc ujawniały się w nich cywilne struktury Polskiego Państwa Podziemnego i to był bardzo ważny moment, o którym zapomina się. Polska Podziemna przygotowywała się przez wiele lat okupacji do tego, aby w warunkach wyzwolenia rozpocząć budowę powojennej Polski, które nie miała być odzwierciedleniem II Rzeczpospolitej, ale która miała opierać się o model państwa obywatelskiego. Podstawy tych zmian, tej nowej rzeczywistości zostały po raz pierwszy przedstawione przez Radę Jedności Narodowej w jej Odezwie z marca 1944 r.

- Mnie osobiście ujmuje ogromny entuzjazm i radość, którą widać na tych fotografiach. Widać te lata oczekiwania ludzi zaangażowanych w konspirację aby wreszcie pod biało-czerwoną flagą, w mundurze wystąpić w otwartej walce z okupantem niemieckim. To było dla nich niezwykle istotne i ważne. A po drugie - to uciemiężone społeczeństwo, które borykało się ze wszelkimi trudami okresu okupacji niezwykle długo czekało na ten czas licząc na to, że będą mogli odbudowywać Polskę ze zniszczeń wojennych, że będą budowali zręby demokratycznego państwa. Okazało się, że to były mrzonki. I w większości tych miejsc gdzie ujawniły się wojskowe i cywilne struktury Polskiego Państwa Podziemnego w ciągu kilku dni do dwóch tygodni musiały zaprzestać swojej działalności ze względu na przejęcie władzy przez struktury Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, funkcjonującego na tych terenach z namaszczenia Stalina. Władzę na tych terenach przejęły z czasem tworzące się struktury nowego komunistycznego państwa - podkreśliła Agnieszka Jaczyńska.

I dodała, że organizatorzy działań przypominających wydarzenia z lipca 1944 r. chcą oddać cześć tym ludziom, przypomnieć pamięć tamtych dni, a jednocześnie zwrócić uwagę na to, co było istotne dla tych ludzi, że to odrodzone państwo ma być państwem dla wszystkich, ma być państwem obywatelskim, państwem bez różnic, państwem, które zapewni niezbędne formy społeczne. I jak wówczas myślano, dzięki tym zmianom Polska dołączy do grona państw demokracji zachodnich.

Po otwarciu wystawy w Muzeum Zamojskim w Zamościu odbyła się sesja popularno-naukowa organizowana we współpracy z Muzeum Zamojskim w Zamościu oraz z Prezydentem Miasta Zamość. W programie znalazły się dwa wykłady: "Akcja Burza na Zamojszczyźnie, cele, przebieg i rezultaty" wygłoszony przez Justynę Dudek z IPN Lublin oraz "Dziennik Czynności Delegatury Rządu Polskiego w Zamościu autorstwa Antoniego Wiącka w zasobach Archiwum Państwowego w Zamościu" zreferowany przez dr Magdalenę Kuranc-Szymczak z Archiwum Państwowego w Zamościu. Zaprezentowano także filmu dokumentalny "Z archiwum IPN" pt. "Podkowa", pokazujący sylwetkę legendarnego dowódcy Zamojszczyzny Tadeusza Kuncewicza pseudonim "Podkowa", niezwykle szanowanego przez swoich żołnierzy.