Wspomnienie wizyty Józefa Piłsudskiego w Zamościu

Józef Piłsudski odwiedził Zamość cztery razy. Pierwszy raz w 1901 r., następnie w czasie wojny polsko - bolszewickiej, dwukrotnie, już jako Naczelnik Państwa i Marszałek Polski. Ostatnia wizyta miała miejsce 17 października 1922 r. Wiązała się z uroczystościami poświęcenia i wręczenia 9 Pułkowi Piechoty Legionów ufundowanego przez społeczeństwo Zamościa i powiatu zamojskiego sztandaru.

Józef Piłsudski został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa 22.11.1918 r., konstytucyjnym Naczelnikiem Państwa w lutym 1919 - zgodnie z uchwaloną 20.02.1919 r. Małą Konstytucją. Będzie sprawował tę funkcję do grudnia 1922 r. Wówczas, zgodnie z uchwaloną 17 marca 1921 r. konstytucją, po wyborach do z 5.11.1922 r. Zgromadzenie Narodowe wybrało 9 grudnia 1922 r. prezydentem RP G. Narutowicza, na którego ręce zdał władzę J. Piłsudski (funkcja Naczelnika Państwa przestała istnieć).

Czas sprawowania funkcji Naczelnika Państwa przez J. Piłsudskiego to okres kształtowania państwa polskiego i walki o jego granice. Proces ten, po wojnie polsko-bolszewickiej, kończyły takie wydarzenia jak: włączenie do Polski (2.03.1922) Litwy Środkowej z Wilnem i przejęcie przez Polskę przyznanej nam części Górnego Śląska (czerwiec/ lipiec 1922) oraz wybory do sejmu i wybór prezydenta.

9 Pułk Piechoty Legionów powstał w lutym 1919 r. (na Mazowszu) gdy J. Piłsudski został Naczelnikiem Państwa. Walczył prawie na każdym froncie. W styczniu 1920 (w składzie 3 dywizji) brał udział w operacji łotewskiej wspomagającej tworzenie państwa łotewskiego. W maju 1920 podczas polskiej ofensywy walczył nad Berezyną na Białorusi. W czerwcu, podczas odwrotu, walczył z Budionnym na Ukrainie. 29 lipca, kiedy pułk stoczył ciężki bój pod Łuckiem, stał się świętem pułkowym.

W czasie Bitwy Warszawskiej wraz ze swoja 3 dywizją uczestniczył w decydujący uderzeniu znad Wieprza (szlak bojowy : Hrubieszów, Chełm, Brześć nad Bugiem). Dotarł we wrześniu do Niemna gdzie wziął udział w drugiej decydującej bitwie tej wojny. W październiku 1920 brał udział w akcji gen. Żeligowskiego zajęcia Wilna. Przebywał tam do 1922 r. Po wojnie jego miejscem stacjonowania stał się Zamość. Stacjonowało tu też dowództwo 3 dywizji piechoty i jej 3 pułk artylerii lekkiej. Piłsudski podnosząc zasługi pułku oświadczył: Gdy miałem pewność, że jest źle, tam wysyłałem moją pewną 3 dywizję.

Pobyt Józefa Piłsudskiego - 17 października 1922 r. w Zamościu - trwał od godz. 9.30 do 14.30. Marszałkowi towarzyszył wojewoda lubelski Stanisław Moskalewski i dowódca Okręgu Korpusu gen. J. Romer.

Na Rynku Wielkim mszę św. odprawił ks. biskup Władysław Bandurski (kapelan Legionów Polskich w czasie I wojny, później kapelan wojsk polskich na Litwie Środkowej, w skład których wchodził 9 pp Leg.).

Po poświęceniu sztandaru - Marszałek - wręczył go dowódcy pułku płk. Bronisławowi Ostrowskiemu (d-ca w latach 1921 - 1926). Z rynku Józef Piłsudski przeszedł na ulicę Ordynacką (dziś Akademicką) gdzie odebrał defiladę wojsk zamojskich pułków. Po bankiecie w kasynie 9 pp Leg. o godz. 14.30 opuścił Zamość.

W czasie wizyty wręczono Naczelnikowi Państwa srebrną tacę z dedykacją: "Naczelnikowi Państwa Józefowi Piłsudskiemu miasto Zamość w dn. 17/X/1922 r." Taca została zakupiona przez Muzeum Zamojskie i Urząd Miasta Zamościa w 2014 r. Zachował się fotel, na którym Marszałek wysłuchał mszy, jest obecnie w zbiorach muzeum, w 1922 roku wchodził w skład wyposażenia ratusza.

Mirosław Bańkowski: "Wspomnienie wizyty Naczelnika Państwa - Józefa Piłsudskiego w Zamościu" - wykład wygłoszony przez kustosza w Muzeum Zamojskim z okazji 96. Rocznicy Odzyskania Niepodległości .

* * *

Przypomnijmy, że na sztandarze wręczonym przez Marszałka Piłsudskiego 9 pp Legionów widniał m.in. herb Zamościa. Ocalony sztandar znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Jak dodaje Mirosław Bańkowski - na tacy sprezentowanej Naczelnikowi, w czasie uroczystości poświęcenia i wręczenia 9 Pułkowi Piechoty Legionów sztandaru leżały gwoździe honorowe, którymi Józef Piłsudski udekorował drzewce sztandaru.

Jak się okazuje, w 1922 roku darczyńcy nie zakupili nowej tacy, pochodzi ona bowiem z roku 1890, a wykonała ją firma Pogorzelski z Warszawy. Taca była gładka. Grawerunek z dedykacją został wykonany na potrzeby prezentu dla Marszałka. Przez 92 lata krążyła po Polsce aby szczęśliwie powrócić do Zamościa. Nie są do końca znane losy srebrnej tacy, która w tym roku została zakupiona od kolekcjonera z Wielunia. Takiej okazji nie można było przegapić - mówią pracownicy Muzeum Zamojskiego.

Zobacz podobne:
     II Powojenny Bal Oficerski to już historia  / 2018-12-01
     Wielki Marszałek Józef Piłsudski powrócił do Zamościa / 2018-11-09
     Zaproszenie do udziału w uroczystości odsłonięcia pomnika Marszałka / 2018-10-28
     "Historię swoją piszcie sami..." - wystawa ze zbiorów Archiwum Państwowego w Zamościu / 2018-10-28
     Kwestowano na pomnik Marszałka / 2018-09-23
     Józef Piłsudski w twórczości plastycznej dzieci i młodzieży / 2017-10-25
     Otwarcie wystawy Józef Piłsudski. Zamość, Zamojszczyzna (w 150. rocznicę urodzin) / 2017-07-18
     Otwarcie wystawy "Józef Piłsudski. Zamość, Zamojszczyzna" / 2017-07-13
     "Józef Piłsudski. Dziadek" w Zamościu i w Sejmie RP / 2017-05-14
     Wystawa "Józef Piłsudski. Dziadek" / 2017-04-27
     Marszałek Józef Piłsudski w Zamościu / 2012-10-22
     Zamojscy przewodnicy w hołdzie Marszałkowi / 2012-10-21

Warto przeczytać:

[do góry]