Gdy posypujemy głowy popiołem i zaraz po tym wchodzimy w czas Wielkiego Postu, przychodzi pora na refleksje nad życiem, śmiercią, przemijaniem. Takim refleksjom może sprzyjać na przykład wciąż budząca wiele kontrowersji najliczniej odwiedzana, objazdowa wystawa "Body Worlds Vital" - zaprezentowana przez 20 lat w 120 miastach niemal na całym świecie. Znowu można zobaczyć ją w Polsce - tym razem w Krakowie. Udało mi się być tam zaraz po otwarciu.

Już na samym jej początku - w trakcie oglądania - przypomniał mi się napis z grobu, ze szkieletem biblijnego Adama, na słynnym fresku Masaccia z "Trójcą Świętą" we wnętrzu jednego z florenckich kościołów: "Ja już byłem tym, czym wy jesteście teraz, a tym, czym jestem teraz, wy również będziecie".

Wystawa wywołuje różne skojarzenia, a te zależą przede wszystkim od osobistego nastawienia zwiedzających. Na pewno szokuje fakt, iż "anatomiczne" eksponaty są autentyczne. To wydaje się być wciąż największym problemem bioetycznym, ale osoby, do których należały ciała, jeszcze za życia zdecydowały o ich wykorzystaniu - to znaczy zakonserwowaniu i udostępnieniu w celu "rozszerzenia kwalifikacji lekarzy oraz horyzontów laików", aby w ten sposób przyczynić się do rozwoju medycznej edukacji.

"Jesteśmy bardzo wdzięczni za hojność i jasną wizję" - napisali twórcy projektu - niemieccy lekarze Gunther von Hagens i jego żona Angelina Whalley. Von Hagens zajmuje się patomorfologią i anatomią, jest wynalazcą metody plastynacji zastosowanej do wykonania "eksponatów", dzięki którym widzimy ludzkie ciało w sposób drobiazgowy i wnikliwy - tak jak nigdzie wcześniej nie można było tego zobaczyć.

Wystawę oglądamy albo nie - jeśli uznamy na przykład, że nas szokuje, ale czy dzisiejsze życie nie dostarcza bardziej szokujących obrazów i wydarzeń? Nie ma przecież lepszego i ciekawszego tematu niż nasze ciało, które zaprezentowano tu jak na lekcji praktycznej anatomii, na której możemy poznać całą złożoność działania skomplikowanych mechanizmów. Jednocześnie łatwo uzmysłowić sobie, jak w tym działaniu wiele zależy od nas samych, bo jeśli chcemy osiągnąć nasz pełny potencjał - potencjał ciała, które dostajemy przecież tylko raz na całe życie - powinniśmy zatroszczyć się o to, co natura dała nam w prezencie. Wystawa powinna więc przede wszystkim zainspirować do prowadzenia zdrowego i witalnego życia, bo z perspektywy młodości - jak powiedział Arthur Schopenhauer - życie jest nieskończoną przyszłością, lecz z perspektywy starości jest przecież bardzo krótkie. Nic chyba bardziej nie poruszy psychiki nałogowego palacza, niż widok zniszczonych płuc w zestawieniu z płucami zdrowego człowieka. To naprawdę robi wrażenie, podobnie jak widok mózgu, który zmienia się z biegiem lat. Poznając mechanizmy jego działania uzmysławiamy sobie, że musimy używać go z pełną świadomością - dając mu coraz nowsze wyzwania - bo w przeciwnym razie będziemy zbyt szybko go tracić.

Przejmującym jest prezentowany tu list, w którym prezydent Stanów Zjednoczonych Ronald Regan ujawnia, iż cierpi na Alzheimera. Takie publiczne wyznanie na pewno zwiększyło świadomość i zredukowało społeczne piętno związane z tą przykrą - zwłaszcza dla otoczenia pacjenta - chorobą. Wystawa prezentuje więc wszystkie tajemnice ludzkiego ciała - ciała zdrowego i chorego - od szczegółu do ogółu: kości, szkielet, mięśnie (z podkreśleniem, iz ciało nasze zostało "zaprojektowane" do ruchu), serce, układ oddechowy, nerwowy, pokarmowy... i nie ukrywam, że z trudem doszłam do końca, gdzie przeczytałam już ostatnie informacje: "jesteś tym, co jesz"- tu fotogramy pokazują to, co jedzą dziś ludzie na świecie.

Pora pomyśleć więc o kondycji własnego zdrowia i o tym, co najłatwiej w życiu naszym zmienić (może nawyki żywieniowe).

Orientacyjny czas zwiedzania wystawy to około 2 godziny i można skorzystać z pomocy młodych przewodników w białych kitlach (zapewne studentów medycyny). Jeśli jednak do zwiedzania tego nie chcemy podejść w sposób tylko i wyłącznie "naukowy", to warto zwrócić uwagę na walory estetyczne - na samą aranżację wnętrza. Oprócz fachowych opisów są fotografie i filozoficzne sentencje. Ciemne pomieszczenia, ostre, punktowe oświetlenie, subtelna muzyka, pozwalają nam na własne refleksje nad życiem i jego przemijaniem.

Po obejrzeniu nikt chyba nie ma wątpliwości, że ciało zasługuje na podziw i szacunek, bo to cud sprzeczności: prostota i złożoność, wrażliwość i wytrzymałość. Amerykański pisarz i poeta libańskiego pochodzenia Khalil Gibran słusznie nazwał ciało "harfą duszy", a my sami zdecydujemy o tym, czy ten instrument "wygra melodię piękną i czystą" czy "zadźwięczy zgrzytliwym dysonansem". Na wystawie każdy powinien znaleźć coś dla siebie (są tu nawet instalacje multimedialne), a jeśli nie, to na pewno po wyjściu z wystawy zadowolimy swe ciało i zmysły, bo ekspozycja prezentowana jest w Centrum Handlowym. Być może już niedługo nadejdzie ten czas, gdy galerie handlowe staną miejscem wielu wystaw i wydarzeń artystycznych.

Body Worlds Human - The Original Exhibition of Real Human Bodies - warto zobaczyć, mimo wszystko: Centrum Handlowe Bonarka - Kraków - wystawa czynna do 6 maja 2018.