Fotograficznym szlakiem przedwojennego, literackiego Zamościa

W sieni kamienicy przy ulicy Staszica 15, prowadzącej do Muzeum Fotografii, otwarta została wystawa pt." "Literacki szlak przedwojennego Zamościa". Adam Gąsianowski, we współpracy z Zamojskim Domem Kultury, zaprezentował unikatowe zdjęcia przedwojennego Zamościa (9.11.).

"Zamość - to piękne miasto - niestety, piękno zależy nie tylko od architektury, lecz i od ludzi." Słowa Bolesława Leśmiana stały się inspiracją dla fotograficznej wystawy literackiego szlaku przedwojennego Zamościa. Zdjęcia opatrzone są cytatami zaczerpniętymi z zamojskiej trylogii Piotra Szewca.

Fotografie ukazują zarówno nieprzemijającą urodę przedwojennego Zamościa, jak też osoby, których życie, twórczość jak i działalność przypadły na lata międzywojnia i po II wojnie światowej. Są na wystawie zdjęcia Bolesława Leśmiana - genialnego poety i prozaika, czołowego przedstawiciela literatury dwudziestolecia międzywojennego, krytyka literackiego i zamojskiego notariusza, Stefana Milera - legionisty, pedagoga, założyciela Ogrodu Zoologicznego w Zamościu, Adama Szczerbowskiego - tłumacza, nauczyciela, krytyka literackiego, wydawcy, redaktora, żołnierza Legionów Piłsudskiego, powstańca warszawskiego.

Współpracująca przy wystawie Bożena Fornek, instruktor literatury w Dziale Artystyczno-Organizacyjnym Zamojskiego Domu Kultury, na liście wielkich nazwisk przedwojennego, literackiego Zamościa umieściła również Michała Pieszko (1890-1969), niezwykle barwną i popularną postać w Zamościu, pięknie wpisaną w krajobraz kulturalny naszego miasta. Absolwent Uniwersytetu Lwowskiego przez 50 lat był nauczycielem geografii i historii w zamojskim Gimnazjum Męskim. Wszechstronne zainteresowania Michała Pieszki stawiały go w czołówce zamojskich społeczników i aktywistów XX w. Wygłosił setki referatów, prelekcji, pogadanek. Jest autorem pierwszego przewodnika po Zamościu.

Fotografia Michała Pieszki zasłużenie znalazła się na wystawie obok Leśmiana, Milera i Szczerbowskiego, ludzi, którzy talentem i czynami  po wsze czasy wpisali się w historię hetmańskiego grodu. Są tu jak dotąd niepublikowane zdjęcia Leśmiana, reprinty dokumentów. Zdjęcia prezentowane na ekspozycji pochodzą ze zbiorów Adama Gąsianowskiego, zamojskiego fotografa, wydawcy, który je wybrał i opracował. Na wystawie pokazano odnalezione w Krakowie, unikalne, nigdy niepublikowane zdjęcia architektury przedwojennego Zamościa, autorstwa Bronisławy Ułasiewicz i Jana Strzyżowskiego.

- To wyjątkowa wystawa. Udało nam się pozyskać, niemal cudem, zdjęcia Leśmiana i fotografie Zamościa autorstwa Bronisławy Ułasiewicz. Widzimy na nich budynki, miejsca i ludzi ważnych dla naszego miasta. Podczas prac prowadzonych w związku z przebudową kościoła Franciszkanów dokonaliśmy też ciekawego odkrycia. W jednej z kasetek schowanych w murach kościoła znajdowały się oryginalne dokumenty, podpisane przez Bolesława Lesmana (Leśmiana) - mówił Adam Gąsianowski.

I jeszcze wyjaśnienie dlaczego to właśnie fragmenty trylogii Piotra Szewca, którą stanowią powieści: "Zagłada", "Zmierzchy i oranki" oraz "Bociany nad powiatem", wykorzystano jako cytaty, którymi opatrzone są zdjęcia na wystawie. Ponieważ zarówno w tomikach, jak i we wszystkich powieściach Piotra Szewca, słychać hymn na cześć prowincji.

Piotr Szewc w swoich doskonałych powieściach opisuje przedwojenny Zamościa i jego mieszkańców, wydobywa na światło dzienne to, co pogrążyło się już w ciemności. Szewc stosuje maksymalnie realistyczny zapis - rejestruje najmniejszy nawet drobiazg, nawet włosek na piersi Kazimiery M. - bohaterki Zagłady, a z drugiej uwiarygodnia swoje utwory związkiem z fotografią - dziedziną, która uchodzi w powszechnej świadomości za medium wiernie odzwierciedlające rzeczywistość. Wszechobecna w prozie Szewca fotografia mówi do nas - "Memento Mori". Fotograf robiąc zdjęcia, styka się ze śmiertelnością, kruchością, przemijalnością ludzi i rzeczy. Drugiej takiej samej fotografii już nie będzie.

Wśród niepublikowanych wcześniej zdjęć architektury przedwojennego Zamościa, a pokazanych na wystawie, znajdziemy zdjęcia nieprzypadkowe. To miedzy innymi: budynek "Centralki", dawniej Domu Dochodowego II Zamojskiego Towarzystwa Pożyczkowo - Oszczędnościowego, wzniesiony w latach 1910-11. Ten nowoczesny, trzypiętrowy, secesyjny gmach o białych ścianach jako jedyny w mieście posiadał oświetlenie elektryczne i centralne ogrzewanie. Mieściła się w nim restauracja "Centralna", biura, kino, mieszkania, sklepy i ekskluzywny hotel. Pobyt w nim wspominała w swoich "Dziennikach" pisarka Maria Dąbrowska. W latach 1922-35 w Domu Centralnym mieszkał poeta, a zarazem notariusz zamojskiego sądu, Bolesław Leśmian. Natomiast restauracja cieszyła się sławą wykraczająca poza Zamość. Była miejscem słynnej uczty Bolesława Leśmiana i Józefa Czechowicza, opisana przez towarzyszącego im literata Wacława Grabowskiego. Bywała w niej większość osobistości, które odwiedziły Zamość, min Mira Ziemińska i Mieczysław Fogg. Po wojnie miał w niej swój stolik Stanisław Namysłowski, syn Karola, skrzypek i dyrygent, który w roku 1915 objął kierownictwo orkiestry i z ogromnym poświęceniem kontynuował dzieło ojca przez 55 lat, prowadząc "Namysłowiaków".

Na wystawie prezentowane jest także zdjęcie kościoła p.w. Zwiastowania NMP, franciszkanów. Ta największa i jedna z najwspanialszych w Polsce budowli sakralnych XVII wieku, w czasach rosyjskich została zdewastowana i zamieniona na magazyn artylerii, koszary. Po I wojnie światowej w budynku mieścił się Sejmik Powiatowy i Dom Polskiej Macierzy Szkolnej, sala widowiskowa, a później także muzeum regionalne. Od 1926 roku funkcjonował tam kino-teatr "Stylowy". Po II wojnie światowej w budynku rozpoczęło działalność Liceum Sztuk Plastycznych i m.in. Gospoda u Artystów.

Wystawa "Literacki szlak przedwojennego Zamościa" to doskonała okazja na nietuzinkową lekcję języka polskiego i historii dla młodzieży szkolnej. Gorąco polecam!

Otwartą 9 listopada wystawę "Literacki szlak przedwojennego Zamościa" będzie można oglądać przez cały rok. Wystawę organizują Zamojski Dom Kultury i Muzeum Fotografii.

Zobacz podobne:
     Mistrz Duda na wystawie w Galerii Starej Fotografii / 2022-06-25
     Czar starej fotografii z albumów Róży i Jana Zamoyskich / 2022-06-24
     "Trzy dekady z aparatem..." Adama Gąsianowskiego / 2021-06-29
     Trzy dekady z aparatem... - wystawa Adama Gąsianowskiego / 2021-06-22
     "Wolność Nasza" - widowisko na 100-lecie Niepodległej / 2018-11-15
     Zamojska "ósemka" na obchodach 100. rocznicy odzyskania niepodległości we Lwowie / 2018-11-15
     Śladami stulecia Niepodległej w Zamościu - wystawa fotografii / 2018-11-12
     Zamość świętował 100. rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości / 2018-11-12
     Tradycyjny Koncert Patriotyczny u Namysłowiaków / 2018-11-09
     Śpiewnik Towarzyski z Zamojszczyzną / 2018-11-09
     Trzy dni świętowania z ZDK / 2018-11-08
     Koncert "Wolność Nasza" - wejściówki / 2018-11-08
     11 Listopada - program obchodów / 2018-11-08
     "Czar starej fotografii z albumów rodzin Zamojszczyzny" duetu Horbaczewski i Gąsianowski / 2018-09-23
      Muzeum Fotografii zaprasza na promocje książki i wystawę / 2018-09-19
     "Austriacy na Zamojszczyźnie" w kawiarni Bohema / 2018-06-02
     Działalność niepodległościowa młodzieży gimnazjalnej przełomu XIX i XIX wieku / 2017-11-17
     "Dekalog Polaka", czyli Dzień Niepodległości w Zamościu / 2017-11-12
     IX Nocny Rajd Listopadowy / 2017-10-26
     "Ta co nie zginęła, o odrodzeniu Niepodległej Polski" - zaproszenie na wykład / 2017-10-21

Warto przeczytać:

[do góry]