"Leśmian, Leśmian..." w Księgarni im. Leśmiana

Długo oczekiwana książka o "poecie z Zamościa", o której rozmawiałam z autorem w pierwszych dniach września, pojawiła się już na Targach Książki w Krakowie i na półkach Księgarni im. B. Leśmiana w Zamościu. Mowa oczywiście o Adamie Kuliku i jego książce "Leśmian, Leśmian...". Ukazała się po trzydziestu latach.

Dlaczego jednak Leśmian?

- Leśmian jednak dlatego, że jedyny, niepowtarzalny, w historii naszej literatury zestawiany z Janem Kochanowskim i Juliuszem Słowackim - odpowiada we wstępie do książki autor.

Co innego jednak zbierać dokumenty, rozmawiać z osobami znającymi bohatera, a co innego napisać obszerną, zilustrowaną i niezwykle interesującą książkę. A więc dlaczego? Ponieważ książka powstała jako polemika z "Leśmian Encyklopedia" prof. J.M. Rymkiewicza.

Specjalnie dla naszych Czytelników, nigdzie nie publikowane Post scriptum Adama Wiesława Kulika do książki "Leśmian, Leśmian...".

* * *

Post scriptum

Jak zwykle w przypadku moich książek, i ta musiała odleżeć swoje lata, niekoniecznie z powodu mojej opieszałości, zanim znalazła wydawcę. W tym czasie ukazało się sporo nowych rzeczy o Leśmianie, m.in. Leśmian.Encyklopedia. Wydawnictwo Sic!W-wa 2001 - Jarosława Marka Rymkiewicza. Książka niewątpliwie potrzebna, bogata, tyle, że zdarzają się w niej ewidentne przeinaczenia, by nie powiedzieć głupstwa. Nie wiem dlaczego profesor Rymkiewicz, w kilku przypadkach, uparcie zaprzecza relacjom naocznych świadków, pamiętających jeszcze Leśmiana lub sytuacjom z nim związanych, a buduje na ich miejsce tezy, które nijak kupy się nie trzymają. Pierwsza z brzegu: pod hasłem Iłża - chruśniak malinowy, zaprzecza relacjom rodowitego mieszkańca Iłży, Adama Bednarczyka, który przez wiele lat badał iłżeckie epizody w życiu poety, jak również opisowi prof. Jacka Trznadla, mówiącemu, że dom Sunderlandów, w którym w wakacje przemieszkiwał Leśmian był piętrowy, i że poeta mieszkał właśnie na piętrze (str. 110 - 111). Wręcz twierdzi: Leśmian, goszcząc u Sunderlandów, musiał mieszkać na parterze. Na str. 112 czytamy: ...altana z wikliny [...] [w malinowym chruśniaku - przyp. A.W.K.] raczej znajdowała się w pobliżu domu, była bowiem dobrze widoczna z jego [Leśmiana] okien, chyba tych, z których widziało się też ruiny i basztę.

Gdyby profesor Rymkiewicz chociaż przez pięć minut popatrzył na iłżecki dom Sunderlandów wiedziałby, że Leśmian, mieszkając na parterze, mógł widzieć tylko drogę i budynki po jej drugiej stronie, na przeciwko domu. Tylna ściana parteru bowiem w całości wchodzi w skarpę i do dziś nie ma żadnych okien. Leśmian musiał mieszkać na piętrze, i to od podwórza - jeśli chciał widzieć i basztę, i chruśniak. Z okien wychodzących po przeciwnej stronie, czyli od ulicy, czy to był parter, czy piętro, była widoczna - jak powiedziałem - tylko ulica.

Trudno też sobie wyobrazić, że potomkowie właściciela fabryki fajansu, nawet zubożali, (jeden z nich był notariuszem!), mogli mieszkać w parterowym baraczku z tylną ścianą wpuszczoną aż po dach w skarpę. Tak żyła tylko biedota, bo nawet nie chłopi.

Na str. 187 Jarosław Marek Rymkiewicz poddaje w wątpliwość, że Zygfryd Krauze, przyjaciel domu Leśmianów, mógł na głos odczytywać w zamojskim notariacie recenzję Łąki.
Scena ta mogłaby ewentualnie rozegrać się gdzieś w Zamościu, może na ulicy przed pałacem Zamoyskich, gdzie mieściły się kancelarie notarialne, lub może w ogrodzie botanicznym przy ulicy Akademickiej, ale nie wygląda na to, żeby w ogóle do niej doszło, bowiem głośne odczytywanie recenzji i potakiwanie z aprobatą [przez poetę] czyni natychmiast całą tę opowieść Krauzego zupełnie nieprawdopodobną...

A niby dlaczego nieprawdopodobną? Właśnie tak przebiegało życie towarzyskie w notariatach Krauzego i Leśmiana usytuowanych naprzeciwko, po obu stronach korytarza na parterze, tuż za prawym wejściem do głównego korpusu pałacu Zamoyskich - patrząc na budynek od ul. Akademickiej. (Profesor też się zastanawia gdzie notariat Leśmiana mógł być (str. 404) - w głównym korpusie, w oficynie prawej a może lewej?). Zygfryd Krauze jednoznacznie określił jego położenie: na parterze, po lewej stronie drzwi wejściowych.

O odczytywaniu sobie różnych rzeczy, także ploteczek z francuskich gazet, a nawet wierszy Leśmiana przez jego pracowników, właśnie w notariatach, o różnych porach - bo i wieczorem też, świadczą wspomnienia najbliższych współpracowników poety - Zofii Wiktorowiczowej ("Akcent" nr 1( 7)/1982), Hieronima Wąska czy Niny Miketty (tamże), która recytowała poecie rosyjskie wiersze ku zgorszeniu pozostałych urzędników. Czyżby Jarosław Marek Rymkiewicz, przygotowując Encyklopedię, ich nie czytał? Lub może tylko on ma patent na prawdę a ludzie znający poetę już niekoniecznie?

Zaś właśnie czytanie czegokolwiek, komukolwiek na ulicy, przez rejenta Zamościa, jest zupełnie niewyobrażalne, bo nie licujące z obnoszoną powagą tego zawodu. Zwłaszcza w takiej mieścinie jak przedwojenny powiatowy Zamość czy Hrubieszów.

Hasło Ubrania Leśmiana (str.367 - 372) również wydaje się nie dopracowane. Autor Encyklopedii nic nie wie o lekkim, puchowym futrze noszonym przez poetę (wspomnienia Zofia Wiktorowicz). Nie ma sensu polemizować dalej w tym miejscu - podkreślam jeszcze raz - z dziełem ważnym, jeśli chodzi o popularyzację wiedzy o największym polskim poecie XX wieku. Można tylko żałować, że słowo encyklopedia w tytule nie zobligowało autora do rzetelniejszej pracy. W końcu nikt nie jest doskonały. Sam dziękuję opatrzności, że dała mi temperament reportera, nie naukowca.

źródło: Adam Kulik

* * *

Maria Bachniak - emerytowana pracownica zamojskiej hipoteki. Rozmowa odbyła się 21 lipca 1981 r.
"... Chodziły pogłoski, że pisze, ale specjalnie nikt się jego poezja nie interesował, sam się tym nie chwalił...
...Później się zrobiło: Leśmian Leśmian... W wtedy nikt nie wiedział, że pisze. Może nie rozumiano jego poezji? "

* * *

Po lekturze książki aż chciałoby się powiedzieć: Och Leśmian! I także: Och Kulik!
Ja wróżę nagrodę literacką "Nike za 2009 rok" i gratuluję.

"Leśmian, Leśmian..." Wspomnienia o Bolesławie Leśmianie zebrane przez Adama Wiesława Kulika, wyd. pierwsze: Gdańsk 2008, wydawnictwo słowo/obraz terytoria sp. z o.o. str. 256, fotografie i dokumenty

Bolesław Leśmian z mecenas Heleną Wiewiórską (z lewej) i Zofią Pohoską.
Zamość, około roku 1925

Zobacz podobne:
     Bez cenzury - Adama Kulika "Czas hieny" cz. II / 2012-08-10
     Adama Kulika "Czas hieny", czyli odważnie o pograniczu / 2012-08-04
     Leśmianowska Ulica Poetycka - program / 2012-05-14
     Zaprezentują projekt pomnika Bolesława Leśmiana / 2011-10-03
     "Dom Leśmiana": Krzysztofa Bednarskiego koncepcja pomnika / 2011-07-30
     Spłacam dług Leśmianowi - rozmowa z Krzysztofem M. Bednarskim / 2011-06-19
     "Napój cienisty" czyli inspiracje poezją Leśmiana / 2011-06-09
     Krzysztofa Bednarskiego przymiarki do pomnika Leśmiana / 2011-06-02
     Schadzka z Leśmianem część II / 2011-06-01
     Schadzka z Leśmianem część I / 2011-06-01
     Majówka leśmianowska z dziecięcą fantazją / 2011-05-30
     Obserwatorium Poetica / 2011-05-25
     STARTUJ W SLAMIE! Wiersze do sztambucha wuja Tarabuka / 2011-05-19
     "Przygody Sindbada Żeglarza" na Rynku Solnym / 2011-05-19
     Opowieści niesamowite - kryptyk na Majówce Leśmianowskiej / 2011-05-17
     Leśmianowska Ulica Poetycka. Majówka leśmianowska na Starówce / 2011-05-12
     Wiersze do sztambucha wuja Tarabuka / 2011-04-05
     Premiera filmu Adama Kulika o Leonie Wyczółkowskim / 2011-02-06
     Krzysztof Bednarski autorem pomnika Leśmiana / 2010-12-31
     Skazany na Leśmiana - rozmowa ze Sławomirem Bartnikiem / 2010-08-01

Warto przeczytać:

[do góry]