Dziś kontynuuję przedstawianie i recenzowanie dzieł naszych lokalnych twórców. Jakieś dwa miesiące temu Bożena Gałczyńska-Szurek - znana również z pisania na zamosconline - zwróciła się do mnie z prośbą o zrecenzowanie jej "Tajemnic greckiej Madonny". Zgodziłem się, choć z góry zastrzegłem, że będzie musiała na to trochę poczekać. I rzeczywiście, trochę czasu upłynęło, ale kilka dni temu książkę przeczytałem i mogę wreszcie wyrazić o niej swoją opinię.

Akcja tej powieści kryminalnej toczy się na "zagubionej w otchłaniach Morza Egejskiego" wyspie Toros. Wiemy, że wyspa jest mała, ale wiadomo też, że przypływają na nią często promy z Aten więc jednocześnie nie jest pozbawiona kontaktu z szerszym światem. Trudno ją jednak dokładnie umiejscowić i to nie tylko dlatego, że w rzeczywistości nie istnieje. Trudno też umiejscowić powieść czasowo. Z jednej strony mamy tam już wprawdzie Internet i pocztę elektroniczną, ale za to brak telefonów komórkowych, które zastąpione są przez "radiotelefony". Jest też pewien kłopot z wiekiem bohaterów, bo choć wydaje się, że pierwsza ofiara jest dość młoda, to później przekonujemy się, iż urodziła się jeszcze podczas drugiej wojny światowej. Na samej wyspie właściwie nic się nie dzieje. Można rzec "wyspa spokojna, wyspa wesoła". Do czasu. Konkretnie do chwili wspomnianego już śmiertelnego w skutkach pobicia Lakisa Margaritisa w miejscowej cerkwi.

Zdarzenie to rozpoczyna tragiczny ciąg. Lakis nie jest bowiem jedyną ofiarą w tej książce. W sumie na Toros zamordowane zostają trzy osoby, a i poza wyspą dochodzi do podobnych wypadków. Tak się składa, że w wyjaśnianiu tych wszystkich zbrodni bierze udział główna bohaterka powieści i jednocześnie jej narratorka - Klara Kanellopoulu. Polka, która wyszła za marynarza i dzięki temu osiadła na Toros. Nie bardzo wiadomo dlaczego akurat ją postanowiono zaangażować w śledztwo. Wiemy co prawda, iż przed zamążpójściem pracowała jako policyjny psycholog, a poza tym z racji pochodzenia była pomocna przy przesłuchaniach obecnych na miejscu studentów z Polski, ale mimo wszystko jej obecność w pracach policji jest nadal trudna do wyjaśnienia. Może po prostu greckie organa ścigania są tak kiepskie? Ma to swe uzasadnienie, bo Klara wpada na mnóstwo trafnych spostrzeżeń, na które nie stać nawet szalenie przystojnego funkcjonariusza Interpolu.

Inny ważny element książki, to miejscowa cerkiew, a konkretniej tytułowa Madonna, której cudowna ikona jest dla miejscowych nie tylko obiektem kultu, ale także czymś w rodzaju wyroczni. Jej upadek podczas procesji zwiastuje nieszczęście, a kradzież zostaje przyjęta chyba nawet gorzej od poprzedzających ją zabójstw.

"Tajemnice greckiej Madonny" czyta się... różnie. Zwłaszcza na początku jest z tym ciężko. Akcja rozkręca się powoli i często musiałem przerywać lekturę, aby ułożyć myśli. Kłopot sprawiały mi imiona bohaterów. Mylił mi się Stawros z Dimitrisem i Tasos z Kostasem i Takisem (którym w paradę wchodziła jeszcze podobnie brzmiąca nazwa wyspy). Pomógłby bardzo spis postaci umieszczony na początku, a nie na końcu książki. Zadania nie ułatwiały mi również pojawiające się dość często słowa pisane z użyciem greckiego alfabetu, których tłumaczenie znajduje się na dole stron. Później jest z tym znacznie lepiej, ale i tak końcowy efekt jest dla mnie w pewnym sensie niezrozumiały. Wiadomo, że autor jakiegokolwiek kryminału musi z jednej strony utrzymać czytelnika w ciągłym napięciu i niewiedzy kto jest mordercą, a z drugiej szanować czas nabywcy książki. Moim zdaniem autorce nie do końca to wyszło. Co prawda w sieci można znaleźć pochlebne opinie czytelników, którzy bardzo chwalą odkrycie wszystkich kart dopiero w ostatniej (no dobra, przedostatniej, jeśli liczyć epilog) scenie powieści, ale niezbyt mi to pasuje. Jeśli książka liczy ponad 400 stron, a sprawa wyjaśnia się dopiero w ostatnich dwudziestu kilku, to można sobie zadać pytanie po co tak naprawdę czytało się wcześniejsze. Rozumiałbym, gdyby ta ostatnia część odsłaniałaby sprawy rzeczywiście najważniejsze i jednocześnie spajałaby wszystkie dotychczas odkryte elementy układanki. Z lektury jednak wynika, że właściwie większość najistotniejszych rzeczy wykryto dopiero bezpośrednio przed dniem finału, czego już autorka dokładniej nie opisuje. Mamy za to wcześniej wiele w gruncie rzeczy bezprzedmiotowych dysput panów śledczych i wydarzeń, które okazują się zwykłymi zbiegami okoliczności.

Jest natomiast coś, co autorce bezapelacyjnie wyszło. Jej głównym celem było przedstawienie czytelnikowi Grecji i ludzi ją zamieszkujących. Łatwiej było to uczynić umieszczając akcję na niewielkiej wyspie niż w dużym mieście. Ten swojski klimat widać na każdym kroku i to nie tylko pod względem powszechnego tolerowania szwendających się psów Klary. Również w głębokim przywiązaniu Greków do tradycji i ich poczuciu wspólnoty. A nie jest to łatwe, bo Grecja w ostatnich dziesięcioleciach była politycznie bardzo głęboko podzielona, co zresztą poniekąd trwa do dziś, zwłaszcza teraz, gdy krajem targa kryzys ekonomiczny. Na Toros żyją obok siebie raczej spokojnie zwolennicy prawicy i lewicy. Polityka nie przeszkadza im we wspólnych rozmowach w kafenijo. Narratorka również nie kryje swojej sympatii dla jednej ze stron (czy raczej niechęci do czasów, gdy Grecją rządziła druga z opcji) i dobrze, bo to znaczy, że interesuje się sprawami społecznymi. Natomiast nie jest też tak, że uzależnia od polityki swoje prywatne zapatrywania na konkretne osoby.

W skali szkolnej "Tajemnice greckiej Madonny" otrzymują ode mnie czwórkę z maleńkim minusem. Pani Bożeno, pierwsze koty za płoty. Proszę się nie zniechęcać, bo nie było źle, a jestem przekonany, że kolejne dzieła będą jeszcze lepsze.