W dniu 18 marca 2011 r. w Muzeum Zamojskim w Zamościu została udostępniona zwiedzającym fascynująca wystawa "Ruś znana i nieznana. Pogranicze polsko-ruskie od X do XIV wieku" i poświęcona jest niezwykle bogatej i często zupełnie nam nieznanej kulturze ruskiej.

Jest to pierwsza w naszym regionie wystawa traktująca monograficzne temat archeologii pogranicza i pokazuje bogactwo materialne ludności zamieszkującej nasze tereny we wczesnym średniowieczu.

Ekspozycja została przygotowana w 2010 roku przez pracowników Muzeum Archeologicznego w Biskupinie i towarzyszyła dorocznemu festynowi archeologicznemu, którego tematem była średniowieczna Ruś. Wystawę przygotowano w oparciu o zbiory muzeów w Chełmie, Hrubieszowie, Lubaczowie, Tomaszowie Lubelskim i Zamościu, prezentując nawet zabytki nowo odkryte, które są na etapie opracowania naukowego. Pracownicy Muzeum w Biskupinie korzystali z konsultacji archeologów z wymienionych instytucji.

Ekspozycja przedstawia burzliwe dzieje polityczne naszego regionu, co zilustrowane jest za pomocą licznych map z oznaczonym przebiegiem granic ilustrującym ich zmienność spowodowaną przez wzajemne konflikty o pograniczne ziemie między piastowską Polską i Rusią Kijowską, począwszy od wyprawy wojennej Włodzimierza Wielkiego na Grody Czerwieńskie (981 r.), kijowskiej ekspedycji Bolesława Chrobrego (1018 r.), Jarosława Mądrego na Polskę (1031 r.) aż po przyłączenie Rusi do Korony Polskiej przez Kazimierza Wielkiego (1366 r.).

Na szkicach i mapach obrazujących te wydarzenia oznaczono ważne w tym czasie grody: Czermno-Czerwień, Gródek n. Bugiem-Wołyń, Sąsiadka-Sutiejsk, Chełm, Jurów i inne. Jednocześnie w gablotach prezentowane są najcenniejsze zabytki pochodzące z wykopalisk w tych miejscach.

Wśród militariów zobaczyć można typowe uzbrojenie ruskie (głowice buław bojowych, ciężarki kiścieni, groty strzał), mongolskie (topór, groty strzał do łuku) oraz polskie i zachodnioeuropejskie (topory, miecz).

Najciekawszy zespół uzbrojenia stanowi wyposażenie grobu wojownika z Gródka nad Bugiem (XII/XIII w.) składający się ze zdobionych, rogowych elementów łuku i kołczanu oraz miecza z długimi inskrypcjami w języku łacińskim umieszczonymi na obu stronach głowni. W gablocie pokazane jest rozmieszczenie tych przedmiotów w grobie oraz rekonstrukcje pierwotnego wyglądu łuku i kołczanu. Ekspozycja prezentuje również bogactwo życia codziennego. Można obejrzeć narzędzia służące do uprawy roli, obróbki drewna, kości i rogu, tkactwa, garncarstwa, produkcji biżuterii, kowalstwa i odlewnictwa oraz handlu.

Towarzyszy temu sfera duchowości - część wystawy poświęcono religii. Zaprezentowano bogatą kolekcję sakraliów: ikonki kamienne, metalowe krzyżyki i medaliony. Tło do wymienionych zabytków stanowią plansze informacyjne bogato ilustrowane zdjęciami (w tym lotniczymi) najważniejszych obiektów archeologicznych: grodzisk, wież, Górki Chełmskiej itp.

Wystawa, która stanowi całkiem solidną dawkę historii Rusinów oraz ich dziejowych spadkobierców - Rosjan, Ukraińców i Białorusinów, czynna będzie do końca maja b. r., a następnie odwiedzi kolejne muzea regionu.