W Krynicach uczczono pamięć bohaterów bitwy pod Zaborecznem, rozpoczynającej Powstanie Zamojskie, stoczonej 2 lutego 1943r. Na uroczyste obchody 73. rocznicy przybyły wnuczki dowódcy oddziału Batalionów Chłopskich pułkownika Franciszka Bartłomowicza pseudonim "Grzmot" (2.02.).

* * *

Polska ludność na Zamojszczyźnie latach 1941-1943 przeżywała prawdziwy dramat. Hitlerowcy w ramach Generalnego Planu Wschodniego postanowili wysiedlić rdzennych mieszkańców. Była to największa i najtragiczniejsza tego typu akcja w Europie. Na ich miejscu postanowili osiedlić volksdeutschów, Niemców i Ukraińców, tworząc pierwszy okręg przesiedleńczy, czyli "bastion naturalnej niemieckiej krwi" na granicy III Rzeszy i Związku Radzieckiego.

Dramat mieszkańców Zamojszczyzny spowodował, że polskie siły Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich postanowiły współdziałać i powstrzymać akcję pacyfikacyjną i wysiedleńczą. Kiedy pod koniec stycznia 1943 roku kapitan Franciszek Bartłomowicz pseudonim "Grzmot", dowódca oddziału Batalionów Chłopskich w obwodzie tomaszowskim, otrzymał od listonosza z Tomaszowa Lubelskiego korespondencję na temat planowanej pacyfikacji wsi Zaboreczno, postanowił działać, tym bardziej, że dokładnie znał plany działania Niemców, którzy nie spodziewali się kontrakcji partyzantów.

Poinformowani przez Bataliony Chłopskie mieszkańcy wsi opuścili wieś Zaboreczno, gdzie 1 lutego partyzanci w sile 400 żołnierzy przygotowali zasadzkę na Niemców, których oddział dowodzony przez majora Ernsta Schwiegera liczył 600 osób. Niczego nie spodziewający się okupanci zostali ostrzelani przez partyzantów ukrytych w lesie, którzy zadali przedzierającym się przez głęboki i zamrożony śnieg Niemcom ciężki straty.

Próby wywabienia Polaków z dogodnych pozycji w lesie nie powiodły się, a Bataliony Chłopskie podjęły próbę oskrzydlenia cofających się Niemców. Partyzanci dzielnie odpierali kolejne próby ataku podjęte przez okupantów, a ich oporu nie powstrzymał nawet ostrzał artyleryjski. Już późnym popołudniem, wyczerpany oddział "Grzmota", któremu zaczynało też brakować amunicji, nie podołał kolejnemu niemieckiemu natarciu przeważających sił i musiał się wycofać. Doszło do chwilowego okrążenia partyzantów, którzy zdołali się jednak przebić przez zaciskający się pierścień niemieckich żołnierzy. Partyzanci musieli zostawić rannych, którzy zostali zamordowani przez Niemców.

Dalszy pościg za Batalionami Chłopskimi został powstrzymany przez kontrakcję przeprowadzoną przez Armii Krajowej, która urządziła udaną zasadzkę pod wsią Dominikanówka na siły niemieckie. Tym razem to major Schwieger został zmuszony do wycofania się.

Najważniejszym efektem brawurowego zwycięstwa partyzantów pod Zaborecznem było powstrzymanie wysiedlenia i pacyfikacji na Zamojszczyźnie na pół roku. Pokonany major Schwieger, zapewne starając się usprawiedliwić porażkę przed przełożonymi, opisując wydarzenia w raporcie użył słowa "powstanie" i przekonywał, że został zaatakowany przez oddział liczący co najmniej 700 "bandytów". Dowódca niemiecki docenił również sprawne dowodzenie "Grzmota".

Następnego dnia po bitwie Tartak Tarnawatka otrzymał od Niemców zamówienie na 103 trumny. Straty partyzantów były dużo mniejsze - ponad 20 zabitych. Jeden z żołnierzy Batalionu Chłopskiego zginął z powodu niesubordynacji. Wychodząc wbrew rozkazom z lasu został trafiony przez niemiecką kulę.

* * *

Po raz pierwszy udział w obchodach bitwy pod Zaborecznem wzięły udział wnuczki "Grzmota": mieszkająca w Szwajcarii Barbara Bartłomowicz-Oesch i Maria Bartłomowicz-Krystyniecka z Tomaszowa Lubelskiego.

Obchody w 73 lata po bitwie pod Zaborecznem, uznawanej za początek Powstania Zamojskiego, rozpoczęła msza święta w kościele parafialnym w Krynicach, którą celebrował kapelan Garnizonu Zamość ksiądz kanonik Bogusław Romankiewicz. Odbył się także apel pamięci, żołnierze oddali salwę honorową, a uczestnicy uroczystości złożyli wieńce i kwiaty pod Pomnikiem Żołnierzy Batalionów Chłopskich i pod pamiątkową tablicą przy gimnazjum ich imienia. Z tej też okazji uczniowie i nauczyciele Zespołu Szkół w Krynicach zorganizowali okolicznościową akademię. W trakcie oficjalnych uroczystości Stefan Schab, prezes Koła Gminnego BCH w Krynicach otrzymał medal 75-lecia BCH nadany przez Zarząd Główny Ogólnopolskiego Związku Żołnierzy BCH oraz dyplom uznania od marszałka województwa lubelskiego.

Rocznicowe uroczystości odbywały się w asyście kompanii honorowej Wojska Polskiego Garnizonu Zamość z oprawą muzyczną orkiestry Ochotniczej Straży Pożarnej z Tomaszowa Lubelskiego, kierowaną przez kapelmistrza Bogdana Pałczyńskiego.

Pamięć bohaterów uczcili także przedstawicieli władz państwowych i samorządowych oraz kombatanci. Wśród gości byli: posłanka Genowefa Tokarska, prezes Zarządu Okręgowego Związku Żołnierzy Batalionów Chłopskich w Zamościu Stanisław Misztal, który reprezentował także marszałka województwa, wicestarosta tomaszowski Jerzy Wereszczak, wójt gminy Krynice Janusz Bałabuch, burmistrzowie i wójtowie okolicznych gmin, Daniel Słowik z biura eurodeputowanego PSL Krzysztofa Hetmana oraz przedstawiciele organizacji kombatanckich, Tomaszowskiego Szwadronu Ułanów, straży granicznej i wojska.