|
|
 Jak to z "Legendą Stołu Szwedzkiego" byłoW 1656 r. wojska szwedzkie odeszły spod twierdzy z kwitkiem, a Zamość trafił na strony "Potopu" Sienkiewicza. 360 lat później, zbrojni wzięli udział w rekonstrukcji "Szturmu Twierdzy Zamość", zakończonej "Legendą Stołu Szwedzkiego". Przybył sam król Jan Kazimierz (27-29.05.2016).
Szturm Twierdzy Zamość A.D. 2016 po raz kolejny zakończył się sromotną porażką króla Szwecji Karola Gustawa, co było zresztą do przywidzenia. Wojska szwedzkie szturmowały Twierdzę Zamość (tę już odnowioną) za dnia na Plantach, a nocą, przy Bramie Szczebrzeskiej, przypuściły kolejny atak. Wszystko na próżno. Historii stało się zadość. Pomimo wielkich ambicji dotąd niepokonanego króla szwedzkiego, nieprzyjaciel musiał uznać potęgę Twierdzy Zamość i jej szlachetnych i odważnych obrońców. Szwedzka stopa nie stanęła w renesansowym mieście i na styl włoski budowanej twierdzy. Zamość zapisał się złotymi zgłoskami na stronach historii wojen szwedzkich jako jedna z trzech - obok Jasnej Góry i Gdańska - twierdz w Polsce, które nie uległy Szwedom.
Wieści o tych wydarzeniach obiegły lotem błyskawicy cały kraj, znalazły one też odbicie w licznych utworach literackich często wyolbrzymiających ich wagę. Siedemnastowieczni pisarze i dziejopisarze uzupełniali i upiększali wersję wydarzeń. Rymopis zamojski utrwalił wydarzenia owych dni w wierszu "Na króla szwedzkiego pod Zamościem będącego A.D.1656". Poemat ten zaczyna się słowami:
Darmo się królu silisz, darmo psujesz prochu, Boć tu na wodza i lud trafiłeś niepłochy,
Niech ci jako chcą gusła i twe wróżki tuszą, Pewnie zamojskich murów ani baszt nie ruszą (...).
Znamienne, że o barwnym epizodach, które rozgrywały się w Zamościu w czasie "Potopu" napisał Henryk Sienkiewicz. Mało tego, dorzucił nam sławne postaci Imć Onufrego Zagłoby, który razem z Michałem Wołodyjowskim, Longinem Podbipiętą i Janem Skrzetuskim stworzyli kompanię przyjaciół przeżywających wiele przygód, w tym przygodę ze Szwedami u boku trzeciego Pana na Zamościu. Laureat Nagrody Nobla, goszcząc u przyjaciela w Grabowczyku, zwiedził Zamość w 1880 r., aby zapoznać się z topografią miejsc opisanych później w "Trylogii". I zacnie się stało.
Jest zatem powód do chwały dla zamościan i po setkach lat. Jest powód by o tej wiktorii mówić wszem i wobec, co też uczynili organizatorzy rekonstrukcji "Szturm Twierdzy Zamość": Stowarzyszenie "Zamość 1920" i Zamojska Grupa Rekonstrukcji Historycznej Jana Sobiepana Zamoyskiego. Na ten czas zjechali do Zamościa miłośnicy wydarzeń rekonstrukcyjnych XVII stulecia potężnej Rzeczypospolitej. W trzydniowym przedsięwzięciu uczestniczyło 200 zbrojnych z Polski i Ukrainy, wyposażonych w 20 koni, 20 armat, 90 muszkietów i niezliczoną ilość szabli. Przybyła husaria i szwedzcy rajtarzy. Przybyły niewiasty i młodzi adepci sztuki wojennej. Przybyła żądna widowiska liczna grupa zamościan i turystów aby podziwiać i oklaskiwać: pokazy sprawności kawaleryjskiej, salwy z muszkietów, "Odprawę posłów szwedzkich podług Sienkiewicza podaną". Zachwyt wzbudzały dzienna bitwa i nocne szturmowanie miasta-twierdzy. Prawie jak "Potop" szwedzki, tylko latem...
Powróćmy jednak do okazanej Szwedom "gościnności po zamojsku", od kilku lat przez przewodników "stołem szwedzkim" zwanej za sprawą samego Henryka... Tym razem przez zamojskiego przewodnika Henryka Szkutnika opisanej. "Legenda stołu szwedzkiego" jest powszechnie znana. Są tacy, którzy dali wiarę, że tak było, bo przecież nikt inny nie podał konkurencyjnego objaśnienia dla posiłku spożywanego w postawie na stojąco, tak modnego podczas bankietów.
Mniemam, że w tym roku asumpt do wystawienia inscenizacji "Legenda stołu szwedzkiego", czyli "Odprawy posłów szwedzkich podług Sienkiewicza podanej" dał obchodzony w Polsce "Rok Henryka Sienkiewicza". Inscenizatorzy, połączone siły członków Stowarzyszenia "Turystyka z Pasją", Zamojskiej Grupy Rekonstrukcji Historycznej Jana Sobiepana Zamoyskiego, Towarzystwo Miecza i Szabli tudzież zamojscy przewodnicy w kostiumach z epoki zasiedli za stołem, prawie "szwedzkim", by przywołać fakty i mity dotyczące zdarzeń wojennych z obrony Zamościa przed Szwedami w 1656 r.
Podług Sienkiewicza było to tak. Kiedy w trakcie negocjacji o oddanie Zamościa Szwedom Jan Sobiepan Zamoyski odmówił rozmowy ze zdrajcą Janem Sapiehą, Karol Gustaw jenerała Forgella posłał. "Przyjął go ordynat zaś z takim przepychem jak książę udzielny i istotnie w podziw wprawił, panowie bowiem szwedzcy i dwudziestej części tych bogactw nie mieli co Polacy, a pan starosta między polskimi był niemal najpotężniejszym."
Łgał jak najęty Forgell, że "król Szwedzki zgoła nie jako nieprzyjaciel tu przybył, ale wprost mówiąc, w gościnę tu przyjechał, mając niepłonną, nadzieję, że wasza książęca mość dla osoby jego i jego wojsk bramy swe otworzyć zechcesz." Zamoyski gościnności nie miał zwyczaju odmawiać, choćby i gość nieproszony przyjechał. Króla zaprasza ale... samego. Forgell wygłaszał kolejne oracje, że król szwedzki przybył aby "sprawiedliwości i szczęście a wolność obywatelom tej prześwietnej Rzeczypospolitej przywrócić". Skomentował to Zagłoba: - "Diabeł się w ornat ubrał i ogonem na mszę dzwoni." Ordynat dworował z króla "za górne mniemanie (o Zamoyskiego) afektach dla ojczyzny", ale "nie wtedy będzie Rzeczypospolitej lepiej, kiedy Szwedzi będą do niej szli, ale wtedy, kiedy sobie z niej pójdą". Sobiepan podkreślił: -"Nie jego szwedzkiej mości, jeno właśnie Janowi Kazimierzowi przysięgałem" i ....Zamościa Szwedom nie dał!
Forgell nalegał, groził, prosił, pochlebiał. Chwycił się chytrego fortelu, pergamin z pieczęciami rozwinął i czytał: -"Za otwarcie bram twierdzy jego królewska mość (tu znów długo wymieniał tytuły) ofiaruje waszej książęcej mości województwo lubelskie w dziedziczne władanie! Zdumieli się słysząc to wszyscy, zdumiał się na chwilę i pan starosta. Już Forgell począł toczyć tryumfującym wzrokiem dokoła, gdy nagle wśród ciszy głuchej ozwał się po polsku do starosty stojący tuż za nim pan Zagłoba: -"Ofiaruj, wasza dostojność, królowi szwedzkiemu w zamian Niderlandy. Pan starosta nie namyślał się długo, uderzył się rękoma w boki i palnął na całą salę po łacinie: - A ja ofiaruję jego szwedzkiej jasności Niderlandy!" Dorzucił jeszcze, że na murach ma armaty jako ostatnią odpowiedź dla króla Szwecji. Czy tak było - rzecz druga, fakt, że noga Szweda bram "Grodu Hetmańskiego" nie przestąpiła.
Podług Szkutnika, historia z 1656 r. miała swój ciąg dalszy. Otóż, Sobiepan chcąc dopiec do żywego Szwedom, owszem, urządził im "ucztę", ale pod murami twierdzy. Nakazał wystawić stoły, zastawić je jadłem i napitkami, ale zabronił stawiania ław i zydli. Szwedzi, wygłodzeni jak wilcy, zjedli posiłek w pozycji na stojąco. Potem jak niepyszni spod Zamościa odeszli.
"Stół szwedzki" przyjął się w całym świecie, a to "gościnność po zamojsku" przecież. Widowisko historyczne oprawiono jadłem podług receptury kuchni restauracji "Morandówka" i bistro "Zamościanka". Szturm wsparły prowiantem: restauracja "Muzealna" i "Renesans". Udział w odprawie posłów szwedzkich podług Sienkiewicza i Szkutnika podanej mieli: Dominika Lipska, Katarzyna Kamińska, Sylwia Jagoda, Jadwiga Kozłowska, Tomasz Banach, Jacek Bełz, Grzegorz Łapiński, Leszek Sobuś, Marek Kasprzyk i pisząca te słowa oraz liczna publiczność na Rynku Wielkim.
Ale to nie koniec opowieści i inscenizacji. W początkach maja tegoż pamiętnego roku 1656 król Jan Kazimierz zmierzając na czele niezbyt licznego wojska ku Warszawie wstąpił do Zamościa, gdzie był przyjmowany przez Jana Sobiepana Zamoyskiego, który tak zacnie się sprawował podczas oblężenia miasta przez Szwedów. W nagrodę zaś wierności i usług oddanych ojczyźnie, król nadał Zamoyskiemu województwo kijowskie.
Tak też się stało Roku Pańskiego 2016. Od Bramy Szczebrzeskiej, na Rynek Wielki przybył sam król Jan Kazimierz ze swoją świtą. Było paradnie - powitanie okazałe, wojsko wyborne, kostiumy perfekcyjne, konie prześliczne. JKW przyjął zaproszenie Sobiepana i zasiadł do "stołu szwedzkiego" - wypijając szklankę zimnej wody.
Na moje pytanie skąd przybył Jego Królewska Wysokość - Jan Kazimierz odrzekł: - Ze Lwowa. Zbieraliśmy tam armię. Uwolniliśmy Zamość od szwedzkiego oblężenia. I teraz będziemy odzyskiwać resztę królestwa - rzekł JKW Jan Kazimierz, który reprezentuje Nadworną Chorągiew Dragońską Imci p. Zygmunta z Pleszowic Fredra, której celem jest jak najdokładniejsze odtwarzanie kultury materialnej okresu pierwszej Rzeczpospolitej.
Michał Bogdan Majewski z Warszawy w rekonstrukcji wydarzeń z XVII wieku i okresu napoleońskiego działa prawie od 20 lat. "Uczestniczył" w bitwie pod Samosierrą, występował w Anglii, Francji i Holandii, pod Borodino w Rosji, w bitwie pod Lipskiem w Niemczech. Jak powtórzył za samym cesarzem Napoleonem, do prowadzenia wojny potrzebne są tylko trzy rzeczy: Pieniądze, pieniądze i jeszcze raz - pieniądze.
-Przyjechaliśmy do Zamościa by odwiedzić przyjaciół, wspomóc ich przy imprezie. Utrzymujemy się praktycznie sami, bo zarabiać nie ma czasu. Taki rekonstruktor, który powinien być zawodowcem, musi mieć przynajmniej dwa treningi tygodniowo jazdy konnej, dwa treningi łucznictwa pieszego, łucznictwo konne - przynajmniej dwa treningi, posługiwanie się szablą "pieszą" - najlepiej dwa razy w tygodniu po dwie godziny. Jeśli szefuje się jakiejś grupie to trzeba ją przeszkolić aby muszkiety wystrzeliły równo i tak wychodzi z tego cały etat. Trzeba też zarobić na to i brakuje czasu na pracę zawodową - mówił Michał Bogdan Majewski, w cywilu nauczyciel w Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii. Zamość wizytuje po raz piąty lub szósty. Zauważa kolejne zmiany na korzyść atrakcyjności miasta-twierdzy.
Tego pięknego dnia niedzielnego długo trwały jeszcze pożegnalne sesje fotograficzne przed schodami renesansowego zamojskiego ratusza. A potem ruszyły w drogę oddziały zbrojnych, aby wziąć udział w kolejnych rekonstrukcjach z okresu pierwszej Rzeczpospolitej. W widowisku historycznym "Szturm Twierdzy Zamość" udział wzięli: Podolski Regiment Odprzodowy z Krakowa, wierny hasłom na sztandarze: "Soli Deo gloria, Sursum cordam. Arma ferum pacem", Małopolska Chorągiew Husarska, Żółty Regiment Piechoty Gniew, Chorągiew Zamku Zawieprzyce, Chorągiew Rycerska Ziemi Radomskiej, Korpus Artylerii Najemnej, Chorągiew Jakuba Wejhera, Towarzystwo Szabli i Miecza Zamość, Grupa Militarno-Historyczna Kijowski Pułk Kozaków Rejestrowych, Zamojska Grupa Rekonstrukcji Historycznej im. Jana Sobiepana Zamoyskiego, Pracownia Rekonstrukcyjna Lublin, Mazowiecka Chorągiew Husarska, Nadworna Chorągiew Dragońska Imci p. Zygmunta z Pleszowic Fredra oraz rajtarzy, no co dzień ułani w barwach 9 Pułku Ułanów Małopolskich.
Powiedz, wdzięczna kobzo moja,
Umie li co duma twoja,
Cóż może być piękniejszego
Nad człowieka rycerskiego. (www.podolskiregiment.pl) autor / źródło: Teresa Madej, fot. Henryk Szkutnik
dodano: 2016-06-05 przeczytano: 9936 razy.
Zobacz podobne:
Warto przeczytać:
|
|
|
|
