Rzadko w tym miejscu poruszam sprawy międzynarodowe. Ostatni raz było tak przy okazji referendum w sprawie Brexitu. Teraz jednak nadszedł moim zdaniem czas na ponowne wyjście poza granice naszego kraju. Wszystko wskazuje bowiem, że na Półwyspie Iberyjskim dzieją się rzeczy, które będą miały przełomowe znaczenie dla całej Europy.

Widzę potrzebę poruszenia tych spraw z kilku powodów. Przede wszystkim dostrzegam duże braki w wiedzy u społeczeństwa, które wydarzenia w Katalonii postrzega jako zwykłą walkę o niepodległość. A rozszerzając - jako przejaw wzrostu znaczenia tzw. skrajnej prawicy, której cechą ma być rzekomo nacjonalizm. Po drugie: oczy całej Europy zwrócone są teraz na Hiszpanię nie tylko ze względu na ten kraj - wszak jeden z największych w Unii Europejskiej. Wiele państw - podobnie jak 80 lat temu - traktuje tamtejsze zdarzenia jako poligon doświadczalny przed tym, co czeka inne kraje w najbliższej przyszłości. Zaznaczmy, że z pominięciem prawa międzynarodowego, bo ono w praktyce i tak żadnego znaczenia nie ma. Po trzecie: wszystko wskazuje, że będzie to najbardziej jaskrawy dowód porażki wizji Starego Kontynentu lansowanego przez unijnych decydentów w ciągu ostatnich dwóch dekad.

Należy w pierwszej kolejności uzmysłowić sobie, że obecny kształt Europy wynika z dwóch przyczyn. Pierwszą jest druga wojna światowa, która utrwaliła granice na zachodzie. Drugą jest upadek Związku Radzieckiego, który (niekiedy jeszcze przed formalnym rozpadem) spowodował powstanie wielu państw w Europie Środkowej i Wschodniej. Rozpad Jugosławii, czesko-słowacki rozwód (oraz aneksja NRD przez RFN) i powstanie krajów buforowych pomiędzy Polską a Rosją był efektem rzeczywistych dążeń niepodległościowych, opartych na chęci samostanowienia w realiach gospodarki rynkowej. Innymi słowy tam generatorem zmian były ruchy - nieco upraszczając - prawicowe. I tak też wygląda to do tej pory - lewica wzywa do jednoczenia, prawica stawia na suwerenność. Ale w Europie Zachodniej jest zupełnie inaczej. Tam tendencje separatystyczne prawicowego charakteru nie mają. I to zarówno w Katalonii, jak i Baskonii, Szkocji czy innej Flamandii/Walonii. Ugrupowania mające tam największe poparcie są socjaldemokratyczne, co widać w każdych wyborach do parlamentów krajowych. Istnieje tu jeszcze jedna zależność - secesjoniści bardziej niż władze centralne wygłaszają hasła jednościowe w odniesieniu do struktur ponadnarodowych. Trudno się temu dziwić, skoro przez wiele lat Unia Europejska propagowała "Euroregiony" i inne twory lokalne. Separatyści z tego po prostu korzystali, co unijni notable skwapliwie podsycali mając nadzieję, że w ten sposób osłabią państwa narodowe i zwiększą swoją władzę.

Bruksela jednak nie przewidziała, że wszystko to obróci się przeciw niej. Państwa narodowe bowiem wcale nie mają ochoty się osłabiać. Wolą albo z UE całkowicie wyjść (jak Wielka Brytania), albo pójść na konfrontację (jak Hiszpania). Analizując sytuację dochodzę do wniosku, że Brexit wstrząsnął Unią naprawdę potężnie. Do brukselskiej wierchuszki wreszcie dotarło, iż trzeba bardzo niewiele, aby ich twór rozpadł się na maleńkie kawałki, przez co UE będzie podmiotem całkowicie nieszanowanym na zewnątrz, w praktyce nieistniejącym wewnątrz. Kiedy więc Jean-Claude Juncker i spółka zobaczyli, że niepodległości Katalonii nie uzna żadne państwo Wspólnoty, a Mariano Rajoy jest zdeterminowany, by uspokoić zbuntowany region, postanowili nie dolewać oliwy do ognia. Co separatystom znacznie podcięło skrzydła.

Sprawa jednak nie została zamknięta. Wciąż nie można wykluczyć, że w Hiszpanii dojdzie do powtórki sprzed ośmiu dekad, czyli wojny domowej. Wtedy faktycznie Brytyjczycy będą mieli problem ze Szkotami, Belgowie z Flamandami/Walonami, Włosi z Lombardami, a być może nawet Polacy ze Ślązakami. Przynajmniej z najgłośniej krzyczącymi z Ruchu Autonomii Śląska. Na szczęście w naszym przypadku problem będzie można rozwiązać stosunkowo najłatwiej.