Coraz cześciej mam wrażenie, że epoka selfie wkrótce skończy się, a ponieważ zapotrzebowanie na wizerunki portretowe jest od zawsze, może więc wydarzyć się tak, że powrócimy do czegoś, co już było.

W Muzeum Wsi w Sitnie zorganizowano niewielką wystawę monideł. Okazją do tej prezentacji była XXXII Wystawa Zwierząt Hodowlanych, Maszyn i Urządzeń Rolniczych. W czasie dwóch letnich dni spotkać tu można istne tłumy nie tylko tych zainteresowanych wyłącznie tematyką wystawy. Niektórzy przy tej okazji odwiedzają Muzeum i wiem, że w tym roku zwiedzających było tu sporo, bo ciekawość wzbudziła wystawa monideł. Formalnie Muzeum Rolnictwa w Sitnie nie istnieje - czytam w przewodniku, bo tworzenie nowych placówek muzealnych wiąże się zawsze z dużymi wydatkami, których nieustannie brakuje na kulturę. Jest to więc - za przewodnikiem: Stała Wystawa gromadząca i eksponująca od wielu lat sprzęty, urządzenia używane na wsiach od pierwszych lat powojennych, przedmioty, dla których nigdzie nie ma już miejsca.

Dobrze się stało, że tu znajdują schronienie i właściwą "opiekę". O tej specyficznej Wystawie, przekształconej w dość nietypowe i trochę nieformalne Muzeum, można mówić sporo zwłaszcza teraz, gdy żyjemy szybko w czasach cywilizacyjnego postępu, który niewątpliwie ułatwia życie, ale też coraz częściej męczy. Coraz częściej pragniemy powrotu do prostoty, szukamy korzeni - poszukujemy obrazów z życia naszych dziadków i pradziadków.

Na pomysł gromadzenia monideł wpadła Nina Drozdowska, pracownik Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Sitnie, której szczególnie leży na sercu kontynuacja idei Stanisława Chmiela, twórcy siteńskich zbiorów i propagatora kultury rolnej tego regionu. Czym tak naprawdę jest monidło ? Szukam pochodzenia nazwy - wyjaśnienia słowa - w różnorodnych leksykonach. Słownik języka polskiego mówi, że ten rodzimy wyraz pochodzi od czasownika "monić", "manić" lub "mamić" - czyli bałamucić, zwodzić, nęcić. "Monidło" znamy na pewno jako tytuł filmu Antoniego Krauze, nakręconego w 1969 roku.

Słowo oznacza coś, co zachwyca, pociąga, ale też łudzi i mami - coś, co może z pozoru tylko jest ładne albo jest ładne dlatego, że jest "podmalowane" i "podretuszowane" - tak jak portret zrobiony na podstawie ślubnego zdjęcia, jednak z korektą twarzy - z podkolorowanymi oczami i ustami, z domalowanym "bogatszym" strojem i jego ozdobami. Monidło funkcjonuje więc jako określenie takiego właśnie portretu, który znany jest zapewne od momentu upowszechnienia fotografii. Potrzeba posiadania portretu istniała od zawsze. Nie każdy mógł sobie jednak pozwolić na dobry, malarski wizerunek. Monidła stały się więc alternatywą portretu i rozpowszechniły się wśród niższych - uboższych - warstw społeczeństwa (głównie na wsi). Są to portrety dość realistyczne, z reguły czarno-białe, malowane najczęściej na podstawie ślubnych fotografii. Widziałam kiedyś takie oryginalne monidło, gdzie do portretu ślubnego rodziców domalowano wizerunki dorosłych synów. Niestety, nie wiem, czy uda mi się je odnaleźć, bo monidła traciły powoli swą popularność stając się synonimem kiczu.

Portrety - monidła kryją w sobie wiele tajemnic i doskonale wie o tym Nina Drozdowska, która zgromadziła na wystawie ponad 30 takich obrazów ("Marianna i Paweł"- pierwszy portret w kolekcji pochodzi z jej rodziny).

Dziesięć z nich to już własność Muzeum, ale po dwudniowej wystawie obejrzanej przez wielu naprawdę zainteresowanych ich liczba na pewno wzrośnie i może stworzy się tu nawet duża galeria ? Portrety wiszą teraz na kolorowej, wzorzystej ścianie - widać, że użyto tu specjalnie starego wałka z wzorem - tak jak kiedyś malowano wnętrza. Spoglądają na nas nie tylko poważne twarze świeżo poślubionych małżonków, bo są też portrety pojedyncze. Jest żołnierz (pamiątka z wojska) i zakonnica. Ciekawe jak potoczyło się ich życie? Czy nadal mieszka gdzieś tu na wsi Iwonka - na portrecie w czerwonej sukience z białym kołnierzykiem, ze sztywną kokardą na krótkich włosach?

Tyle postaci - tyle prawdziwych, może nawet nieznanych życiorysów. Przy wystawach fotografii rozgrywają się zawsze nieoczekiwane sceny - na przykład ktoś kogoś rozpozna. Tak było i tu, gdy jeden ze zwiedzających odnalazł portret swoich dziadków, którzy zginęli w rzezi wołyńskiej. Wystawa przenosi nas gdzieś w odległy świat - ten, którego już nie ma, który był we wspomnieniach naszych pradziadków, dziadków czy ojców, a dzięki takim eksponatom, gromadzonym przez Muzeum w Sitnie, ma szansę na przetrwanie - na drugie życie.