Ostatni wernisaż w Zamojskiej Galerii BWA (15 marca 2019) miał trochę nietypowy charakter. Uczestniczyli w nim bowiem profesorowie krakowskich uczelni - z Uniwersytetu Pedagogicznego i Akademii Sztuk Pięknych - promotor i recenzenci pracy doktorskiej Aleksandry Katarzyny Twardowskiej pt. "Pamięć wody", powstającej na Wydziale Sztuki UP w Krakowie, gdzie artystka studiowała grafikę. Dodam, że Twardowska jest także absolwentką Krakowskich Szkół Artystycznych - Szkoły Kreatywnej Fotografii i przede wszystkim zamojskiego Liceum Plastycznego. W twórczości wykorzystuje nie tylko grafikę, także różne media takie jak fotografia analogowa, cyfrowa i video (nowoczesne dziedziny, które niedawno weszły do kanonu sztuk pięknych), prezentując swoje prace na wystawach indywidualnych i zbiorowych, a ma ich w swoim artystycznym dorobku sporo, mimo młodego wieku.

Artystka, choć mieszka i tworzy w Krakowie, jest z urodzenia zamościanką, dlatego ten projekt artystyczny, będący premierowym pokazem pracy doktorskiej, przygotowała specjalnie dla naszej Galerii. Warto tu przyjść, obejrzeć, pomyśleć, bo zgodnie z kanonami współczesnej sztuki wystawa zmusza do intelektualnego wysiłku. Stanowi ją dziesięć prostych, geometrycznych obiektów, z których najmniejszy ma 50 cm, największy - 2 metry, wykonanych z blachy aluminiowej i przezroczystej pleksi. Niektóre formy wypełnione są wodą. Całość utrzymana jest w ograniczonej tonacji neutralnych barw, które wraz z lśnieniem wypolerowanej blachy i światłem przenikającym przez pleksiglasowe delikatne formy sprawia, że widz odbiera tę instalację jak environment, z łatwością zagłębiając się w tę tajemniczą przestrzeń.

Environment (z angielskiego "środowisko"), to termin, który pojawił się w sztuce lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku dla określenia trójwymiarowych dzieł, pośród których widz mógł swobodnie poruszać się. Przestrzeń stworzona przez autora, z użyciem rozmaitych środków formalnych na przykład z kręgu działań kinetycznych w rodzaju optical artu, może stać się dla widza własnym światem, dostarczając różnorodnych doznań. Działania typu environmet zostały powoli wyparte ze słownika współczesnej sztuki przez instalacje, choć te wcale nie muszą "otaczać" oglądającego. Wystawa Aleksandry Katarzyny Twardowskiej, którą potraktować można jako instalację, jest otwartą formą, w tworzeniu której liczy się zarówno skończone dzieło jak i proces jego tworzenia. Co kierowało artystką w tym procesie? Co dostarczyło jej bezpośrednich inspiracji?

"Pamięć wody" jest wynikiem osobistych przeżyć, bo woda - jak mówi Twardowska, cytując "Żywioły" Josefa Kroutvora, czeskiego eseistę i historyka sztuki - "zatapia każdy obraz i wynosi każde wspomnienie". Cykl geometrycznych form jest swoistą metaforą, w której artystka zamknęła własne przeżycia. Na przykład przezroczyste sześciany z nieregularnymi progami - półkami "zatopionymi" w swym wnętrzu - inspirowane są mapami głębokości wody i są odrysami z map miejsc, w których Ola kiedyś... nurkowała. Koła symbolizują zbiorniki wodne - wypełnione wodą tworzą płaską taflę. Te zawieszone w przestrzeni - wywołują efekt odbicia. Czerń tafli to jak mroczne głębiny, w których "tracisz poczucie kim i czym jesteś". Dlaczego stracić takie poczucie? Dlaczego zapomnieć? W tym miejscu należałoby przypomnieć tę największą pasję artystki jaką od dawna jest fotografia, którą zajmowała się już w czasach szkoły średniej. Pamiętam jej czarno-białe fotogramy pokazywane w 2008 roku w Galerii Zamojskiego Domu Kultury: "Dzieci Starówki" podpatrzone, a potem utrwalone w poetycki sposób, z dużym zmysłem młodego reportera. Już wtedy Ola była laureatką licznych konkursów fotograficznych. Po ukończeniu nauki w zamojskim Liceum Plastycznym (dyplom w 2009, w pracowni ceramiki Bartłomieja Sęczawy), gdy już studiowała na krakowskiej uczelni, na początku 2013 roku - Galeria Fotografii Ratusz zaprezentowała "Półkę samotności". Wszystkie jej pokazy uzupełniały własne wiersze i wszystkim realizacjom towarzyszyły zawsze czerń i biel. Z czasem wielką miłością stało się nurkowanie połączone z fotografią podwodną - piękny świat niebezpiecznych przestrzeni, skrajnych przeżyć i emocji Jednak gdy ze względów zdrowotnych z miłością tą trzeba było się rozstać, artystka przeżyła dramat. Aby zamknąć ten życiowy etap należało się z nim odpowiednio"rozliczyć", pożegnać, otworzyć nowy rozdział. Pomocną okazała się wtedy sztuka.

Przełożenie własnych przeżyć na język plastyki - taka metafora wspomnień wyrażona w języku współczesnej sztuki - dało estetyczne i emocjonalne korzyści zarówno dla artystki jak i dla odbiorców jej sztuki. "Pamięć wody" doskonale angażuje widza w odbiór dzieła, czyniąc go jednocześnie integralną jego częścią - takie działanie założyła zresztą autorka projektu. Rozszyfrowanie zapisu jej wspomnień to dla widza duże intelektualne wyzwanie skłaniające do własnych refleksji.

Sztuka nie traci więc przypisanej jej od czasów antyku funkcji katarktycznej bez względu na to, jakim językiem przemawia. Ponieważ we wszechświecie (zwłaszcza w świecie sztuki) nie może być pustki, u artystki pojawiły się nowe fascynacje. Aleksandra Twardowska jest obecnie redaktorem naczelnym i autorką graficznego opracowania "Tatto Spot Magazine", który prezentuje sylwetki i prace tatuatorów, z którymi Ola spotyka się w czasie festiwali w różnych miejscach świata po to, aby przekazać potem czytelnikom swoje relacje. Relacjonowała między innymi Saigon Tatto Expo - największe w Wietnamie międzynarodowe wydarzenie poświęcone sztuce tatuażu. Była też w Malezji i w Singapurze, a teraz planuje podróż do Chin i Nepalu. Dalej penetruje więc różne przestrzenie, choć chyba nadal tęskni za rzeczywistością ukrytą pod taflą wody.

Wystawę "Pamięć wody" w BWA-Galeria Zamojska można oglądać do 4 kwietnia 2019. Zapewniam, że warto zdobyć się na ten intelektualny wysiłek, który wiąże się z wizytą w Galerii nie zapominając, że z Zamościa wywodzą się naprawdę zdolni i wartościowi ludzie.