Galeria Staszica 13 urasta do rangi pierwszego salonu kulturalnego Zamościa. Spotkanie poetycko-filozoficzno-malarskie zatytułowane "Wiersze bez tytułu" przyciągnęło tłumy. Bohaterem wieczoru był Tadeusz Grygiel, filozof, poeta i akwarelista Zamościa (23.03.2019).

To wymarzona sceneria na spotkania ze sztuką. W zabytkowym wnętrzu kamienicy na Starym Mieście pysznią się dzieła lokalnych twórców, a także prace artystów uznanych w kraju i za granicą. Na ekspozycji także kilka zamojskich pejzaży miejskich, znakomitych akwareli tworzącego i mieszkającego w Zamościu Tadeusza Grygiela. Małgorzata Kulczyńska, współwłaścicielka wraz z Jackiem Kardaszem tej zjawiskowej wprost Galerii, zaprezentowała sylwetkę wyjątkowego gościa, autora również przepięknej pracy - ilustracji zdobiącej okładkę książki Krzysztofa Czubary "Dawniej w Zamościu".

- Urodził się w 1955 r. w Zamościu. Ukończył filozofię na Uniwersytecie Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie oraz studia doktoranckie na tej samej uczelni, na Wydziale Filozofii i Socjologii w Zakładzie Antropologii Kulturowej. Od dzieciństwa z upodobanie zajmował się plastyką. Był to wynik sprzyjającej atmosfery domu rodzinnego, jak również przykład osób z najbliższego kręgu rodziny, które takie uzdolnienia wykazały. Z biegiem czasu, to zajęcie stało się jego profesją. Zainteresowania literackie ujawniły się dopiero w życiu dorosłym. Pierwsze świadome próby poetyckie powstały na początku lat 80-tych ubiegłego wieku. Nie był to jednak wynik poszukiwań estetycznych, ale programowa potrzeba rozprawiania kwestii egzystencjalnych. Tu z pomocą przyszła filozofia, czyli nauka myślenia. W filozofii nie jest sukcesem odnajdywanie konkluzywnych odpowiedzi, a raczej sensowne stawianie pytań na które odpowiedzi są możliwe. Autor próbuje formułować takie pytania w swoich wierszach, w przekonaniu, że jedynie poezja uwalnia od ograniczeń sztywnego gorsetu racjonalności - mówiła Małgorzata Kulczyńska.

Jak dodała - prezentowane wiersze pochodzą w części z autorskiego tomiku "Bilet na powrót", z okazjonalnych publikacji, były też zupełnie nowe. Poezję Tadeusza Grygiela kontrastował lub dopełniał muzycznie Andrzej Fil, nauczyciel, pedagog Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Zamościu. Jest także gitarzystą, który niejednokrotnie występował na scenie, na przykład w towarzystwie Ireny Jarockiej, Hanki Bielickiej, czy Grupy VOX, Kuby Badacha. Andrzej Fil wystąpił z utalentowanymi uczniami Szkoły Muzycznej.

Prezentację swoich wierszy Tadeusz Grygiel podzielił na kilka sekwencji. O czym pisze poeta? O miłości, tęsknocie i utraconych nadziejach. Ale też o lęku przed nieznanym i pasji życia. Jest w wierszach przeogromne bogactwo treści wzbogacających wewnętrznie, pozwalających zgłębiać obszary dotąd słabo znane lub zupełnie nierozpoznane. Oto wybranych kilka wersów z wierszy bez tytułu, które są szczere i mają mocne zabarwienie filozoficzne i humanistyczne.

Wszystko zostało już powiedziane
Gdybym chciał dodać coś od siebie
Musiałbym milczeć

Każdego rana niepewność, nie zaznasz spokoju
To już nie ta sama muzyka, nie te same miejsca
Żal zmienia się w niepamięć

Nieodwracalny jest czas
Jesteśmy tacy sami, ale już nie ci sami
Nie do wykarczowania zmarszczki pamięci
Również myśl o śmierci jest nieodwracalna.

Wiersz "bez tytułu" poświęcił Tadeusz Grygiel pamięci Andrzeja Misury, poety, szkolnego nauczyciela bohatera spotkania. Jak mówił - był to człowiek o niezwykłej serdeczności, w relacjach z innymi niezwykle żarliwy i oddany. Podkreślił, iż należy mu się pamięć. Objaśnił również obecność Andrzeja Fila, który bardzo rzadko występuje w charakterze gitarzysty klastycznego. - Jest bardzo blisko poezji, bardzo blisko malarstwa - mówił Tadeusz Grygiel, dumny, że znany muzyk wystąpił na jego spotkaniu poetyckim, tym bardziej, że musiał przygotować specjalny program - utwory "przestrzenne", nostalgiczne, by pasowały do klimatu spotkania. Obok kompozycji brazylijskich, czy hiszpańskich wraz z młodymi muzykami Andrzej Fil wykonał również utwór J. S. Bacha i odbył muzyczną podróż po zamkach Anglii i Hiszpanii. Jak przypomniał Tadeusz Grygiel - na jego pierwszym spotkaniu z poezją ponad trzydzieści lat temu w Zamojskim Domu Kultury, muzyk i pedagog, wówczas student Akademii Muzycznej w Krakowie, wykonał improwizację na gitarze elektrycznej. I kolejne strofy wierszy:

Wolna wola nie istnieje
Mieć czy być? Być i mieć. Być albo nie być.
Skrajne emocje targają poetą
Klęska nadziei
Niezgoda na cztery świata strony
Co to jest mieć własne zdanie?
Co to jest miłość?

Tadeusz Grygiel zaprezentował także wyjątkowy wiersz dedykowany Karolinie, córce poety, "podobnej do Róży z Małego Księcia". Poeta podzielił się ze słuchaczami interesującą refleksją, która w odbiorze słuchaczy przybrała wymiar doskonałego, mądrego wykładu filozoficznego.

- Spotkanie jest zatytułowane "Wiersze bez tytułu". Nie ma w tym żadnej przewrotności. Po prostu, moje wiersze nie mają tytułów. Nie jest to sytuacja zaniechania, czy jakiegoś deficytu. To jest świadome samoograniczenie po to, by stworzyć sytuację otwarcia, a w przypadku tak specyficznej formy literackiej jaką jest wiersz, przypisywanie nazwy byłoby już jakąś sugestią, i to nie jakąś sugestią, która miałby być pomocna, ale sugestia arbitralną. A to stwarza sytuacje pewnego ograniczenia, zamknięcia.

- "Wiersze bez tytułu". W tym zdaniu zawarta jest również informacje, że wiersze te nie aspirują, nie mają tytułu do tego, by formułować jakieś idee, prawdy, konluzywne rozwiązania. To są raczej pytania, które uświadamiają istnienie bardzo złożonej, wieloaspektowej rzeczywistości. Istnienie takich regionów rzeczywistości, które nie są czasami zauważalne, nie są oczywiste, nie są czasami zrozumiałe i przeważnie zawsze są problematyczne. Można zapytać, do czego jest nam potrzebne zainteresowanie się takimi nieoczywistościami. Raczej staramy się uprościć sobie życie, staramy się te problemy ze swojego życia odsunąć. To nie oznacza, że te problemy przestaną istnieć i nie będą w sposób bezpośredni oddziaływać na nasze życie. Sokrates twierdził, że do prawidłowego rozpoznania rzeczywistości potrzebne jest najpierw poznanie samego siebie, dopiero wtedy będziemy mogli zrozumieć innych. Ryszard Kapuściński odwrotnie - poznawaj świat, poznawaj nowe miejsca, innych ludzi i tą drogą dojdziesz do zrozumienia siebie. W świetle logiki jeden z tych postulatów należałoby odrzucić, ponieważ one są sprzeczne wobec siebie. Ale tu ujawnia się pewna niemoc logiki, jej mechanika. W rzeczywistości jest tak, że oba te postulaty są prawdziwe, nie są sprzeczne, co więcej, wzajemnie się dopełniają.

Tadeusz Grygiel podkreślił też, że filozofia nie jest niczym innym jak nauką myślenia. Mówił również o tym, czym jest rzeczywistość, i co ma wpływ na jej postrzeganie, oraz czym pojęcie istnienia, a czym błędy poznawcze. - W zrozumieniu tych pojęć przychodzi z pomocą hermeneutyka, czyli filozoficzne nastawienie człowieka na rozumienie, na dialog. I taka zależność biologiczna występuje w poezji. I to jest jej najważniejszy element. Wiersz, który zawiera w sobie symbolikę wysyła w druga stronę - odbiorcy pewne sygnały, które zmuszają go do myślenia o tych problemach nieoczywistych. I jeśli jest wiersz w postaci tekstu, to jest to tylko 50 procent wiersza, pozostała połowa jest u odbiorcy, który w jakiś sposób to sobie przetwarza, interpretuje. I dopiero te oba elementy stanowią całość wiersza, a przy okazji jego życie. Wiersz staje się czymś żywym. Może mieć przeróżne wersje. Ilu jest odbiorców, tyle jest wersji tego wiersza. W poezji bardzo ważna jest intuicja. Intuicja to nie jest pojęcie, które należałoby skierować w stronę romantyzmu. Intuicja jest analogią do instynktu zwierzęcego. W związku z tym, staramy się te elementy, raczej nieco wstydliwe, wyeliminować. Ale intuicja w rzeczywistości jest niezwykle potrzebnym narzędziem poznawczym. Potrzebnym, bo jest. Bo gdyby nie była potrzebna, to by jej nie było. Intuicja jest niezwykle kreatywna, jest ważna. U nas to się traktuje z przymrużeniem oka, ale w Azji, Rosji, krajach Dalekiego Wschodu czy wśród gigantów technologicznych intuicja robi po prostu furorę. Ma zastosowanie przede wszystkim w technologiach, w ekonomii, gospodarce, w wielu innych dziedzinach. Intuicję wprowadzono nawet do działu nauki, który się nazywa inwentyka i zajmuje się wynalazczością. Tak jest metoda skonstruowana, że naukowcy nie czekają na olśnienie, tylko olśnienie można zaplanować. Więc i w poezji intuicja odgrywa niesamowicie ważną rolę - mówił poeta.

fot. Jacek Kardasz

- Jakie jest miejsce poezji? - stawiał pytanie filozof i odpowiadał: - Moim zdaniem, bardzo duży obszar może wypełnić w filozofii. Filozofia posługuje się racjonalnością, argumentacją logiczną, weryfikacją, itd. Natomiast są takie rejony rzeczywistości - przeważnie jest to rzeczywistość ludzka, egzystencjalna, gdzie te ujęcia racjonalne są bezsilne, brakuje sposobu opisowego. Bo jak można opisywać szczęście, śmierć czy radość, rzeczy, które dotyczą człowieka na co dzień. Poezja poprzez te swoje możliwości interpretacyjne, symboliczne potrafi to. (...)

- Wiersz, według mnie, powinien mieć jeszcze jeden element i ja to nazywam przestrzenią poetycką. To jest rzecz też nie łatwa do określenia. To jest kwestia wyczucia. Ta przestrzeń poetycka odwołuje się do naszej emocjonalności. Ona jest zachętą właśnie do tych przemyśleń, do poznawania tych nieoczywistych problemów. Mówi się, że jest to rola lokatywna, która uświadamia nam istnienie, zachęca nas, itd. To jest bardzo istotny element wiersza. Oczywiście, nie we wszystkich wierszach jest ta przestrzeń. Poza tym, ta przestrzeń poetycka stanowi istotę piękna. Nie piękne słowa, nie ozdobniki, tylko ta wewnętrzna zachęta stanowi o tym pięknie. Według mojego najlepszego przekonania i przemyśleń poezja nie jest miejscem do celebrowania swojej historii. W ogromnym skrócie to są moje wyobrażenia o poezji - podkreślił Tadeusz Grygiel, człowiek o wyjątkowej szlachetności i mądrości życiowej, a przy tym niezwykle szczery i skromny, pokazujący nam drogę do odczytywania świata.

fot. T.Grygiel

-Wymiar spotkania poetycko-filozoficznego wielce szlachetny. Przebijała z niego niezwykła mądrość. Zaniepokoiły mnie nieco teksty wierszy, wypowiedzi odautorskie. Ale to rozumiem i tak to objaśniał Piotr Linek (poeta, publicysta o filozoficznym odniesieniu do świata - przyp. autora), że wiersze Tadeusza są wyrazem jego filozoficznej postawy. To styl egzystencjalistyczny, poeta szuka motywu i to wykorzystuje w swojej poezji. Oś, czy puenta wiersza każe się nam zastanowić, zatrzymać, byśmy mogli ocenić, w którym momencie życia jesteśmy - powiedziała Bożena Fornek, instruktor literatury w Zamojskim Domu Kultury.

fot. T.Grygiel

Tadeusz Grygiel serdecznie podziękował gospodarzom za zorganizowanie jego spotkania autorskiego, podkreślając, że to szczególne miejsce jakim jest Galeria Staszica 13 przyciągnęło tak dużą ilość gości. Artystom, za niezwykłe przeżycia, podziękowała Małgorzata Kulczyńska, która ambitnie realizuje swoją pasję i planuje już kolejne interesujące spotkania i wernisaże.