"Rozstanie" - irańska opowieść o prawdach uniwersalnych

Kino irańskie dla przeciętnego widza to duża niewiadoma. Te filmy raczej nie trafiają do masowej dystrybucji, nawet najbardziej zainteresowani mają problem z dotarciem do nich. Natomiast są one przedmiotem dyskusji krytyków, zachwytu znawców, ozdabiają międzynarodowe festiwale, zdobywają laury i główne nagrody.

Na wstępie, i myślę że mówię to w imieniu wielu widzów, ogromne podziękowania dla organizatorów Sacrofilmu i osób zaangażowanych w działalność CKF "Stylowy" za wynajdowanie dla nas takich perełek. Dla jednych potrzeba kina nie tylko komercyjnego, może być szukaniem na siłę drugiego dna, a jednak widownia "Sacrofilmu" świadczy o czymś zupełnie odmiennym. Brak biletów na większość seansów, pełne sale kinowe, dowodzą naszej wrażliwości, poszukiwań doznań duchowych, i jasno świadczą o tym, że stała widownia festiwalowa ciągle się rozrasta.

I jeszcze jedna refleksja na temat nagradzanych filmów. Nie raz spotkałam się z opinią, że filmy nagradzane przez krytyków i filmoznawców nadają się tylko dla nich samych, że na pewno są zbyt trudne w odbiorze, a to od razu zniechęca. I tu irański reżyser Asghar Farhadi nas zaskakuje - prawdy uniwersalne podaje w sposób prosty i bardzo zrozumiały. Łączy w swoim filmie najbardziej popularne gatunki filmowe, a całość ma i cechy dramatu, i komedii, i trzymającego w napięciu thrillera.

Punktem wyjścia jest scena w sądzie, główni bohaterowie filmu Simin i Nader oczekują na decyzję sędziego, który ma zadecydować, czy udzielić im rozwodu. Simin chce odejść od męża, gdyż po 14 latach małżeństwa okazało się że zmierzają w odmiennych kierunkach. Ona chce wyjechać za granicę, by zapewnić córce Termeh lepsze, zachodnie życie. Nader się na to nie zgadza, podając jako główny argument obowiązek opieki nad chorym na Alzhaimera ojcem. Tak naprawdę żona wcale nie chce rozwodu, chce tylko zmusić męża do zajęcia konkretnego stanowiska, do dokonania wyboru i podjęcia odpowiedzialności za własną rodzinę. Ta intymna sprawa dwojga ludzi, którzy nie mogą dojść do porozumienia w najważniejszych dla nich kwestiach, odrzucenie wniosku rozwodowego przez sędziego i tymczasowa separacja, gdyż Simin jednak wyprowadza się z domu do swojej matki, wywołują lawinę kolejnych zdarzeń.

Nader zostaje sam z córką Termeh i chorym ojcem. Termeh, mimo iż jest do tego namawiana, nie wyprowadza się z matką, choć zostaje z ojcem nie dlatego, że kocha go bardziej, ale dlatego by być łącznikiem między światem rodziców. Postaci dzieci w "Rozstaniu" są jedynym elementem nieskażonym zależnościami dorosłego świata, nie oceniają, nie różnicują.

Termeh przejdzie tu jednak bolesną lekcję dorastania, gdy na własnym przykładzie doświadczy kłamstwa, a idealizowani przez nią rodzice przestaną być takimi. Następstwem separacji jest też konieczność zatrudnienia opiekunki do chorego ojca. Pojawia się młoda kobieta Razieh, która od początku nie bardzo radzi sobie z opieką nad staruszkiem, a gdy pewnego dnia nie dopilnowuje go, bardzo naraża się tym jego synowi.

W wyniku kłótni i rzucanych oskarżeń dochodzi do szarpaniny z pracodawcą, w następstwie czego Razieh spada ze schodów. Wkrótce oskarża go o pobicie i utratę w wyniku upadku czteromiesięcznej ciąży. Kolejne wydarzenia pociągają za sobą następne oskarżenia i kłamstwa. Akcja rozwija się w tempie godnym trzymającego w napięciu thrillera.

Pokazując zwyczajne życie Irańczyków Farhadi bardzo dokładnie portretuje całe społeczeństwo. Zestawia średniozamożnych Simin i Nadera z bardzo ubogą rodziną Razieh i jej męża, umiarkowanie religijną i na islamskie społeczeństwo wręcz wyzwoloną Simin z bogobojną Razieh noszącą czador, kontrastuje pozycję kobiety i mężczyzny w zdominowanym przez mężczyzn islamskim świecie.

Reżyser jest przy tym bardzo obiektywny, nie gloryfikuje, ani też nie neguje swoich bohaterów, za to bardzo wnikliwie im się przygląda. Każdy z nich ma coś do ukrycia, a kłamstwo uważane za narzędzie do osiągnięcia celu sprawia, że nie są to ludzie bez skazy. Tak jak i nie ma łatwego rozwiązania wszystkich narastających, zagmatwanych okoliczności, w których znalazły się poróżnione rodziny.

I tu jest rola dla widza, którego w pewien sposób obsadził w swoim filmie reżyser. Od pierwszej sceny daje mu rolę sędziego, sam tylko w mistrzowski sposób prezentuje poszczególne fakty. Nawet otwarte zakończenie podkreśla siłę przekazu tego filmu. Bo z wielką łatwością przychodzi nam ocenianie i wydawanie sądów, wartościowanie i nadawanie znaczeń, ale w filmie nie możemy znaleźć dobrego rozwiązania dramatów bohaterów. Każde wyjście jest złe a szczęśliwe zakończenie nie istnieje.

Jest to bardzo uczciwe podejście reżysera wobec widza. Zmusza nas do wypracowania własnego zdania, wystawiając tym na próbę nasze poczucie uczciwości. Brak jednoznacznego zakończenia jest zasadniczym przesłaniem filmu, dowodzi, że nie tylko o prawdę chodzi - paradoks, a jednak prawdziwy. Bo choć prawda jest podstawą, to jednak nie zawsze przynosi dobre rozwiązanie. Często jesteśmy w błędzie uznając coś za pewnik, dajemy się zwodzić własnym domysłom i wyobrażeniom, co tak bardzo obnaża w swoim filmie irański reżyser.

Zamość onLine był patronem medialnym XVII Międzynarodowych Dni Filmu Religijnego "Sacrofilm" w Zamościu

Zobacz podobne:
     Zdarzyło się na "Sacrofilmie" / 2012-03-06
     Krzysztof Zanussi "O życiu i śmierci" / 2012-03-05
     Sacrofilm: Człowiek w obiektywie Lembryka / 2012-03-04
     Feliks Falk: Prawda w roli głównej / 2012-03-01
     "Wymyk" - współczesna przypowieść o Kainie i Ablu / 2012-03-01
     Widzowie o "Joannie", czyli egzamin z człowieczeństwa / 2012-02-29
     Zainaugurowano XVII edycję "Sacrofilmu" / 2012-02-27
     Ks. Mokrzycki o przesłaniu "Sacrofilmu" / 2012-02-26
     Wydarzenie specjalne Sacrofilmu: Francesca Melandrii z filmem VERA / 2012-02-25
     SACROFILM 2012: Spotkanie z Feliksem Falkiem / 2012-02-24
     Joszko Broda zainauguruje Sacrofilm / 2012-02-22
     Sacrofilm 2012 - program / 2012-02-13
     Dyskusyjny Klub Filmowy w lutym / 2012-01-30
     Inspirujący "Sacrofilm" - podsumowanie XVI edycji / 2011-03-23
     Sacrofilm 2011: Głód 33 / 2011-03-21
     Impresje Marka Stryszowskiego / 2011-03-18
     Sacrofilm 2011: Misteryjny koncert / 2011-03-17
     "Brama" dla Zanussiego / 2011-03-16
     Sacrofilm 2011: Intelektualny spór o rozum i wiarę / 2011-03-14
     Sacrofilm 2011: Jerzy Tyburski interpretatorem tajemnicy człowieka / 2011-03-13

Warto przeczytać:

[do góry]