"Druga Wielka Emigracja 1945 - 1990". Słownik biograficzny Tom I (s. 663), opracowany przez dr Jacka Krzysztofa Danela i wydany w ramach Serii wydawniczej Monografie i Opracowania przez Wydawnictwo Officina Simonidis Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Szymona Szymonowica w Zamościu (Wydanie I, 2011), zadziwia swoją monumentalnością.

Dr Jacek Krzysztof Danel, pracownik dydaktyczny i naukowy Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Szymona Szymonowica w Zamościu, znawca dziejów polskiej emigracji niepodległościowej po 1945 r., posiada w swoim dorobku naukowym i wydawniczym podobne, ale o znacznie mniejszym zakresie, wydawnictwa biograficzne. Ta publikacja jest pierwszą częścią wielkiego, niewątpliwie monumentalnego przedsięwzięcia biograficznego. Zawiera 775 biogramów z planowanych ok. 5 tys., wraz z podaniem źródeł pozyskanych informacji, Polaków, którzy po zakończeniu II wojny światowej pozostali poza granicami naszego kraju.

To ogromny wysiłek, biorąc pod uwagę rozbudowaną kwerendę, czyli tysiące informacji zebranych z setek publikacji - encyklopedii, wielu różnorodnych słowników biograficznych i bogatych zbiorów prasy. Jak podkreśla we wstępie do "Słownika" - nieocenioną pomocą służyło Archiwum Osobowe Emigracji Polskiej. Dr Danel w swojej pracy uwzględnia osoby zmarłe także w ostatnich latach, do roku 2011, co stanowi o aktualności książki i świadczy o ogromnej ambicji autora.

- W pracy dokonanej przez dr J.K. Danela zawarte jest bogactwo indywidulanych losów pokolenia, dla przedstawicieli którego treścią była walka o niepodległość, po pierwsze - w latach 1914-1920, pokojowa praca dla II Rzeczypospolitej, wreszcie najtrudniejsza próba II wojny światowej i niełatwe lata adaptacji do życia na obczyźnie. Dla wielu osób pokolenia Drugiej Wielkiej Emigracji oznaczało to nie tylko odcięcie od Kraju, ale - co było najbardziej bolesne - często także od najbliższych. "Słownik" Danela to także wymowna ilustracja jak bardzo złożone bywały losy pokolenia powojennej emigracji - pisze w recenzji dr hab. Tadeusz Kondracki, prof. Instytutu Historii PAN i Wszechnicy Polskiej - Szkoły Wyższej TWP w Warszawie.

"Druga Wielka Emigracja 1945 - 1990" to doskonale opracowana publikacja o wymiarze historycznym. Założenie jakie przyjął autor to opisanie, w szerszej bądź krótszej wersji, osób już nieżyjących, których prochy kryje obca ziemia. Ale ta obca ziemia stała się dla nich nową Ojczyzną, gdzie mogli mieszkać, pracować i tworzyć. Ich zasługi dla Polski i Polonii są nie do przecenienia.

Historia tych, którzy pozostali na emigracji, bo sprzeciwiali się decyzjom politycznym Wielkiej Trójki, podjętym w Teheranie i Jałcie rozpoczęła się 5 lipca 1945 roku, kiedy to w Warszawie utworzono Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, co oznaczało cofnięcie uznania władzom Rzeczypospolitej Polskiej, będących legalną kontynuacją władz II RP.

- Wojna w Europie skończyła się. Polska, "natchnienie narodów", pierwszy i najważniejszy tej wojny sojusznik, mimo wspaniałej postawy, ogromnego wysiłku oraz wielkiego wkładu do wspólnej sprawy, wyczerpana i zniszczona ponad wszelką miarę, traci nieomal połowę swego terytorium oraz swą prawdziwą niepodległość. Liczna gromada Polaków poza granicami kraju staje wobec niemożności powrotu do Ojczyzny. Związani każdym drgnieniem serca z krajem ojczystym, decydujemy się na pozostanie na obczyźnie. Przekonani jesteśmy, że zostając na wygnaniu, będziemy mogli skutecznie kontynuować naszą służbę dla Polski. Mimo klęski wierzymy, że Polska wolność swoją odzyskać musi, wierzymy w powrót do Polski całej, prawdziwie wolnej i niepodległej (?) Pozostając na wygnaniu nie opuszczamy sztandarów narodowych. Zostajemy wierni hasłom, które przyświecały nam przez okres sześciu lat wytężonej, ofiarnej walki i pracy. Nie poddajemy się bolesnej rozpaczy - przywołuje J. K. Danel słowa Kazimierza Sabbata, późniejszego premiera i prezydenta RP na Uchodźstwie ( Londyn, 1947r.).

Decyzję o podjęciu tej pracy badawczej autor uzasadnia faktem wydania w ostatnim ćwierćwieczu niezbyt licznych opracowań naukowych zawierających biogramy ludzi związanych z dziejami politycznymi polskiej emigracji pojałtańskiej. W innych pozycjach, większość haseł dotyczy biogramów osób związanych z emigracją i Polonią w dziewiętnastym wieku. W kolejnych - autorzy koncentrowali się na wybranych zagadnieniach takich jak: Polonia, Kawalerowie Virtuti Militari, Cichociemni, szachiści, powstańcy, marynarze, pisarze, polscy parlamentarzyści, czy też wybitni krakowianie.

Zdaniem Jacka Krzysztofa Danela - Druga Wielka Emigracja 1945-1990. Słownik Biograficzny wypełni lukę w historiografii, choć zapewne dla wielu czytelników dobór personalny jakiego dokonał może nie być w pełni satysfakcjonujący. Co zatem znajdziemy w "Słowniku"? Znajdziemy osoby, które na Obczyźnie pozostały na znak protestu przeciwko decyzjom podjętym przez Wielką Trójkę w Teheranie oraz w Jałcie. Są tu żołnierze 2 Korpusu Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, politycy, artyści, ludzie nauki i kultury, którzy trafili do Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch po kampanii wrześniowej 1939 r. i włoskiej z 1944 r., oraz wszystkich tych, którzy w 1939 r. i po upadku Powstania Warszawskiego znaleźli się w niewoli niemieckiej.

Uwzględnione są także osoby, które opuściły ojczyznę do 1948 r., uciekając przed Armią Czerwoną i tworzoną w kraju administracją komunistyczną lub wyjechały na Zachód posługując się fikcyjnymi dokumentami. W słowniku nie ujęto biogramów osób, które przybyły do "wolnego świata" w latach następnych, np. Czesław Miłosz czy Zdzisław Najder.

W Tomie I, zawierającym hasła od A do F, znajdziemy również zamojsko/lubelskie akcenty, czyli postaci związane z naszym regionem poprzez urodzenie lub szkołę. Wśród nich: Bekker Mieczysław Grzegorz (1905 -1989), konstruktor pojazdu księżycowego. Urodzony w Strzyżowie, pow. hrubieszowski, studia na Politechnice Warszawskiej. Po klęsce kampanii wrześniowej internowany w Rumunii. Potem losy zawiodły go do Francji, Kanady i Stanów Zjednoczonych - praca na uniwersytetach, a od 1960 r. pracował dla programu NASA. Kolejną osobą jest Józef Białasiewicz (1912-1986), dziennikarz, wydawca, działacz niepodległościowy, urodzony w Zwierzyńcu, absolwent Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Zamościu, studia na Uniwersytecie Warszawskim. 11.03. 43 r. aresztowany przez gestapo, więziony na Pawiaku, wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz - Birkenau, na przełomie 1944/1945 przeniesiony do obozu w Flossenburgu w Bawarii, 23.04. 45 r. uwolniony przez Amerykanów. Przebywał i pracował w Niemczech, a od 1949 r. w Chicago (USA) do swojej śmierci. Jego syn Wojciech, historyk i dziennikarz od 1985 r. mieszka w USA.

"Druga Wielka Emigracja 1945 - 1990". Słownik biograficzny dr Jacka Krzysztofa Danela to znakomita lektura, a bardziej obszerne biogramy czysta się z wypiekami na twarzy: Cichociemnych, oficerów polskiego wywiadu, dyplomatów, czy także generałów brygady i artystów. Dla mnie, to dzieło staje się dowodem tego, że Polska pamięta swoje Córy i Synów, walczących o wyzwolenie i niepodległość Polski, którym nie dane było żyć i umrzeć we własnym kraju bo tak chciała okrutna historia XX w.