Forteca zamojska na tle europejskiej "Architectury Militaris" XVI-XIX w.

Wystawa, pt. "Zamość - miasto twierdza. Forteca zamojska na tle europejskiej Architektury Militaris XVI-XIX w.", otwarta w Muzeum Zamojskim 12 października 2012 roku, prezentuje obraz Zamościa jako zespołu obronnego w odniesieniu do koncepcji fortyfikacyjnych, formułowanych przez teoretyków i praktyków sztuki militarnej od XVI do XIX wieku.

"Nigdy tak pałace bogate, budynki kosztowne i wykwintne, ogrody, wirydarze, sady, labirynty,fontanny, nie zdobią zamków, dworów, jako wał porządny, dobrego ingeniera regularnąformą usypany i wykształtowany - osobną jakąś ma w oczach ludzkich gravitatem,maximum potentiam significantem, więc terribili terrore w oczach ludzkich zdadzą,jakoż i w samej rzeczy są, a stąd nie tylko ozdoba, ale honor i powaga samemu Panu roście"
(Józef Naronowicz-Naroński, Architectura Militaris...)

"Układ fortecy powinien być równie czytelny;
w przeciwnym razie widać takich co naśladują ślepców:
chcąc iść muszą szukać drogi, bo trudno ją znaleźć bez przewodnika"
([Buonaiuto Lorini,], Le fortificationi...)

Miasto-twierdza, jaką był przez wieki Zamość, otoczone wielobokiem fortecznym, zbudowanym wedle najnowocześniejszych zasad sztuki fortyfikacyjnej, szkoły nowowłoskiej fortyfikacji bastionowej, przez wiele dziesięcioleci tworzyły z tego miejsca niezdobytą redutę, zarówno dzięki znakomitemu rozplanowaniu i realizacji jego urządzeń obronnych, jak i wyposażeniu w sprawną i liczną załogę uzbrojoną w nowoczesną artylerię. Twierdza zamojska, oparta o teren bagienny, podmokły znakomicie ufortyfikowana, przez kilka wieków stanowiła jeden z najbardziej obronnych kompleksów fortyfikacyjnych na ziemiach polskich. W ramach wystawy w części wstępnej fakty te podkreślają plansze, na których w układzie chronologicznym zaprezentowano najważniejsze momenty z dziejów militarnych twierdzy zamojskiej m.in. obronę fortecy w 1648 i 1655 roku i oblężenia Zamościa przez wojska rosyjskie w 1813 i 1830-31 roku, a także charakterystykę garnizonu twierdzy od XVI do XIX wieku. Drugim elementem w części wstępnej są plansze z rysunkami i schematami prezentującymi fortyfikacje bastionowe w Polsce oraz opisy cechy wyróżniające poszczególne szkoły budowy i konstrukcji fortyfikacji (starowłoskiej, nowowłoskiej, holenderskiej i francuskiej)..

Wystawa w Muzeum Zamojskim ma przede wszystkim wymiar edukacyjny i skierowana jest w głównej mierze do młodzieży, studentów i nauczycieli, a także do tych wszystkich, którzy pasjonują się historią Zamościa jako twierdzy na przestrzeni dziejów. Na ekspozycji obok oryginalnych obiektów w postaci traktatów fortyfikacyjnych, (m.in. podstawowego XVI wiecznego traktatu Bonaiuto Loriniego (1547-1611) pt. Le fortificationi...(1609), planów i map obrazujących twierdzę zamojską na tle innych tego typu realizacji od XVI do XIX wieku, umieszczono przedmioty i elementy wyposażenia technicznego niezbędnego przy wznoszeniu twierdzy. Są to: przymiar żelazny odnaleziony w bastionie 3 twierdzy zamojskiej, przyrząd pomiarowy z twierdzy Zamość, znajdujący się na wyposażeniu inżyniera wojskowego w latach 20. XIX wieku, czy też kute żelazne kotwy, wtapiane na ołów i łączące w ten sposób bloki kamienne w podstawie bastionu 2.

Obok tego zaprezentowany został na wystawie, obraz historycznego Zamościa, szczególnie w początkach XIX stulecia, kiedy to w pełni ukształtował się charakter miasta jako twierdzy, co podkreślają widoki Zamościa autorstwa m.in. Franciszka Brudera i Jana Pawła Lelewela ze zbiorów Muzeum Zamojskiego. Wśród unikalnych obiektów na wystawie znalazły się m.in.: srebrne klucze do twierdzy zamojskiej ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, przekazane carowi Aleksandrowi I podczas jego wizyty w Zamościu w 1818 roku, jeden z pierwszych planów twierdzy zamojskiej wraz z jej otoczeniem, wykonany przez Jana Kantego Siarczyńskiego w 1759 roku ze zbiorów Państwowego Archiwum Państwowego w Zamościu, a także znakomite działa teoretyków fortyfikacji XVIII i XIX wieku (m.in. S. de Vouban'a, H.J.B. Bousmard'a, L. Carnot'a, J. de Rogniat'a) z kolekcji Książnicy Zamojskiej im. Stanisława K. Zamoyskiego, będące istotną częścią historycznego księgozbioru rodziny Zamoyskich.

Celem nadrzędnym wystawy jest ukazanie ewolucji zamojskich fortyfikacji na tle zmieniającej się teorii fortyfikacyjnych oraz odzwierciedlenia tych przekształceń w obrazie i historii zamojskich umocnień. Tłem dla takiej prezentacji są zarówno włoskie miasta-twierdze w epoce budowy Zamościa (XVI-XVII w.), jak i zmieniający się pod wpływem postępu i rozwoju techniki inżynieryjnej, obraz twierdz francuskich XVIII i XIX wieku. Równolegle autorzy wystawy starają się odpowiedzieć na pytanie: jak dalece teoria fortyfikacyjna, ewoluująca przez stulecia, wpłynęła na obraz budowy i konstrukcji, modernizację i rozbudowę twierdzy zamojskiej, przebiegające w kilku istotnych etapach na przestrzeni od XVI do XIX wieku?

Zobacz podobne:
     430. lat istnienia Ordynacji Zamojskiej w Muzeum Zamojskim / 2019-10-10
     Wystawa "Ordynacja Zamojska 1589-1944. Organizacja -Dzieje - Likwidacja" / 2019-10-03
     XI Zamojska Noc Muzeów / 2019-05-12
     Wystawa "Barbarzyńskie tsunami. Okres Wędrówki Ludów w dorzeczu Odry i Wisły" / 2019-01-08
     Zamojska droga do wolności. Listopad 1918 roku w Zamościu - wystawa / 2018-09-27
     Wystawa "Emancypantki i Patriotki..." / 2018-09-05
     "Między Paryżem a Krzemieńcem,Malarstwo Jana Cybisa" - wystawa w Muzeum Zamojskim / 2018-04-14
     Otwarcie wystawy "Lwów w grafice XVII - XX wieku ze zbiorów Lwowskiego Muzeum Historycznego" / 2018-01-16
     "Świat Zmysłów" zaproszenie na wystawę / 2018-01-16
     "Nabytki numizmatyczne i medalierskie ostatniego dwudziestolecia 1996-2016" - wystawa w Muzeum Zamojskim / 2016-10-02
     Podsumowanie 19. edycji Konkursu Wiedzy o Zamościu / 2014-05-01
     O fortecy zamojskiej w Muzeum Zamojskim / 2012-10-16
     "Zamość - miasto twierdza" - wystawa w Muzeum Zamojskim / 2012-10-09
     Architectura Militaris w Muzeum Zamojskim / 2012-10-04

Warto przeczytać:

[do góry]