3 maja 2007 r. czciliśmy w naszym kraju uchwalenie przez Sejm Wielki w 1791 r. Konstytucji 3 Maja. To największe polskie święto narodowe - Dzień Trzeciego Maja - Święto Matki Bożej Królowej Polski i Święto Konstytucji. Od ponad dwustu lat jest ono symbolem zgody narodowej, troski Polaków o Ojczyznę, a także porzucania gorszących sporów na rzecz dobra wspólnego. "Przed kilkunastu laty najpiękniejsze prawa dla Polski w dniu 3 maja ustanowione były. Czyliż te wspomnienia nie ożywiają serc naszych najczulszą ku Bogu wdzięcznością?" - pytał ks. Szaniawski w Warszawie, 3 maja 1810 r. Dzień ten od ponad 200 lat przypomina Polakom o zrębach nowoczesnego państwa jakim miała stać się Rzeczpospolita pod rządami drugiego na świecie aktu konstytucyjnego. I choć samo święto nie było obchodzone przez większość czasu jaki dzieli nas od 1791 roku, to dzień 3 maja szybko urósł do rangi symbolu polskiej niepodległości, suwerenności i odrodzenia. W imię tych nieprzemijających i ważnych także dla naszego pokolenia wartości władze miasta Zamościa zaprosiły mieszkańców do udziału w obchodach Narodowego Święta Konstytucji 3 Maja.

Obchody Święta 3 maja rozpoczęła o godz. 10.00 Uroczysta Sesja Rady Miasta, która odbyła się w Sali Consulatus zamojskiego Ratusza. Na twarzach zgromadzonych zauważalne uczucie wzruszenia. Sesję otworzył Przewodniczący Rady Miasta Jan Matwiejczuk, prosząc o powstanie. Wszyscy odśpiewali Hymn Narodowy "Jeszcze Polska nie zginęła". Następnie witał uczestników Uroczystej Sesji - ks. Prałata Czesław Grzyba, proboszcza parafii katedralnej, Sławomira Zawiślaka, posła na Sejm RP, Grzegorza Jawora, wicewojewodę lubelskiego, przedstawicieli organizacji kombatanckich, wojska, policji, przedstawicieli Związku Harcerstwa Polskiego, przedstawicieli instytucji publicznych, stowarzyszeń i uczelni wyższych.

Powitał Pana Prezydenta Marcina Zamoyskiego, Iwonę Stopczyńską - wiceprezydenta Zamościa, radnych miasta, przedstawicieli prasy, radia i telewizji. Przewodniczący Rady Miasta serdecznie witał młodzież szkół zamojskich i mieszkańców miasta Zamościa. Gorąco powitał Pana Bogdana Kawałkę, Prorektora Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu, autora odczytu okolicznościowego "Trzeciomajowe tradycje w Zamościu".

Następnie w kilku zdaniach mówił o doniosłym wydarzeniu, jakim było uchwalenie Konstytucji 3 maja przez Sejm Czteroletni w 1791 r., podkreślając rangę tego wydarzenia dla Polski wówczas i dla następnych pokoleń Polaków.

Zaprosił zgromadzonych na Uroczystej Sesji do wysłuchania odczytu Bogdana Kawałko. W swojej wypowiedzi autor przedstawił tło historyczne, dziedzictwo Konstytucji 3 maja i obchody Święta 3 maja w Zamościu na przestrzeni lat. Odczyt został wzbogacony o prezentację slajdów, które ilustrowały treść odczytu.

Bogdan Kawałko powiedział między innymi: "Konstytucja była odpowiedzią na pogarszającą się sytuację wewnętrzną i międzynarodową Rzeczypospolitej, która jeszcze 150 lat wcześniej była jedną z największych potęg europejskich. Konstytucja pomagała kolejnym pokoleniom podtrzymywać polskie dążenia do niepodległości. W polskiej tradycji i kulturze uznaję się ją za ukoronowanie wszystkiego co dobre i oświecone".

W swojej wypowiedzi przypomniał, że od roku 2007 również Litwa 3 maja uznała i przyjęła za swoje Święto narodowe i państwowe. Stanowi to niewątpliwie wielki symbol wspólnego dziedzictwa i historii narodów Polski i Litwy.

Z referatu dowiadujemy się, że jednym z pierwszych hołdów Konstytucji 3 maja w Zamościu u progu niepodległości było wyjście młodzieży na ulice miasta 3 maja 1916 r. po uroczystej szkolnej akademii, kiedy to kilkusetosobowa grupa uczniów zwartym pochodem ruszyła do miasta, na Rynek, ze śpiewem i okrzykami na cześć wolnej Polski. Młodzież udała się do Kolegiaty na odprawione przez księdza nabożeństwo w intencji Ojczyzny. Kolejne rocznice nabierały rozmachu, chociaż był to dzień powszedni - polskie sklepy zamykano, Ratusz przybierano narodowymi barwami, podobnie balkony kamienic przy Rynku Wielkim.

W następnych latach obchodzono 3 maja jeszcze bardziej uroczyście, z udziałem nie tylko mieszkańców Zamościa ale i okolicznych wsi - uroczyste pochody, Msza św., koncerty Orkiestry Namysłowiaków. Po przemówieniach radośnie śpiewano "Boże coś Polskę", "Marsyliankę" i "Rotę". Kolejne obchody w latach dwudziestych, udział tysięcy mieszkańców i program patriotyczny świadczyły o głębokim pietyźmie i pamięci zamościan o wielkich chwilach przeszłości. Defilady wojskowe towarzyszące uroczystości zawsze budziły wśród mieszkańców Zamościa podziw i uznanie. Od 1925 roku do tradycji obchodów należała także zabawa ludowa z różnymi popisami sportowo - wojskowymi.

W czasie okupacji społeczeństwo Zamościa zbierało się nadal w ten dzień ale tylko w kościołach, bo to także Święto Matki Boskiej Królowej Polski i tylko uniesienie wiernych świadczyło o wadze odprawianych nabożeństw ku pokrzepieniu ducha i serc zamościan.

W 1981 roku 3 maja odbył się w zamojskim ratuszu koncert muzyki polskiej, recytacji poezji patriotycznej w wykonaniu uczniów Szkoły Muzycznej. Po raz pierwszy od pół wieku, w roku 1990 Zamość obchodził bardzo uroczyście Święto 3 maja. Jak za dawnych lat centralnym miejscem obchodów był Rynek Wielki. Tłumnie przybyli mieszkańcy Zamościa. Okolicznościowe przemówienie wygłosił ordynat Jan Zamoyski, który powiedział: " Poczujmy się obywatelami i gospodarzami tej ziemi, pracujmy i działajmy dla nowej idee, dla naszej Ojczyzny, dla bliźnich a nie przeciw. Stwórzmy łańcuch ludzi dobrej woli związanych wspólną siłą poświęcenia dla tej najwyższej wartości, która nazywa się Polska".

Na zakończenie Bogdan Kawałko postawił pytanie: "Czy możemy mówić o Trzeciomajowych tradycjach Zamościa? Co je wyróżnia i co ta tradycja na przestrzeni stu lat łączy i jakie niesie przesłanie? Z całą pewnością Zamość tak uroczystymi obchodami Święta Konstytucji 3 maja pięknie wpisuje się w polskie tradycje celebracji tego dnia, kultywowanie tego narodowego i patriotycznego święta, kształtuje świadomość historyczną i tożsamość narodową mieszkańców naszego miasta".

"Wszyscy, którzy tak licznie uczestniczą w uroczystościach manifestują dumę narodową i patriotyzm, oraz przywiązanie do tradycji. Kluczowym jest udział Kościoła w obchodzeniu tego święta w Zamościu, Kościoła, który zawsze dawał schronienie walczącym o wolność kraju, wspierał dążenia niepodległościowe i był nośnikiem najwyższych wartości patriotyzmu, przywiązania i miłości do Ojczyzny oraz bliźniego".

Ponadto od pierwszych uroczystości we wszystkich kolejnych latach realizowany jest podobny program uroczystości Trzeciomajowych, co świadczy o ciągłości tradycji. Można powiedzieć, że klasycznie dla Zamościa program obejmuje: dekorowanie miasta flagami, uroczyste akademie okolicznościowe, manifestację patriotyczna mieszkańców miasta, oficjalne przemówienia przedstawicieli miast, składanie kwiatów w miejscach pamięci narodowej, defiladę wojska i kompanii honorowej Wojska Polskiego, policji, straży, młodzieży, studentów, pocztów sztandarowych, kawalerii konnych, Mszaę św. w intencji Ojczyzny w Kolegiacie a obecnie w Katedrze, koncert i występy artystyczne, zabawy ludowe. Wspaniale zobrazowały to programy plakatów - z 1925 r. i z 2007 r.

Kończąc odczyt Bogdan Kawałko stawiał dwa proste pytania, sobie i wszystkim innym Polakom: Czy naprawdę wiemy z jakiego powodu mamy dzisiaj dzień wolny od pracy? Jak świętujemy to jedno z naszych największych świąt narodowych?

Klamrą spinającą zamojską tradycję stała się odezwa z 1918 r. sformułowana przez Koło Młodzieży Szkolnej im . H. Sienkiewicza w Zamościu i w niej zawarte słowa: "Niech żyje Polska wolna i niepodległa. Niech żyje zjednoczony cały naród polski".

Uroczystą Sesję Rady Miasta kończył koncert w wykonaniu Kwartetu smyczkowego "La Primavera". Radośnie zabrzmiały skrzypce "Mazurkiem 3 maja":

Witaj majowa jutrzenko,
Świeć naszej polskiej krainie,
Uczcimy ciebie piosenką,
Przy hulance i przy winie.

Witaj maj, piękny maj,
U Polaków błogi raj.

I już tylko na podsumowanie tego wielkiego Święta: "Prawodawcy stworzyli dzieło narodowe w tym znaczeniu, że narodowi podporządkowali króla, rząd, sejm, wojsko. Poświęcając wolność jednostek starali się ugruntować wolność narodu, tj. niepodległość" - napisał znany historyk, Władysław Konopczyński.

W dalszej części Uroczystości 3 maja wzięło udział tysiące mieszkańców Zamościa, w pięknej i dostojnej Manifestacji Patriotycznej a także w Mszy Świętej w intencji Ojczyzny w Katedrze Zamojskiej.