W centralnej części województwa lubelskiego, 9 kilometrów na zachód od Lubartowa położona jest Kozłówka. Do usytuowanego nad rzeką Parysówką zespołu pałacowo-parkowego Zamoyskich w tej miejscowości, pełniącego dziś bitnie funkcję muzeum trafimy kierując się drogą z Lublina do Białegostoku przez aleję brzóz w Skrobowie.

Zajmujące wraz z obszernym ogrodem powierzchnię 22 ha założenie pałacowe jest coraz częściej nazywane "Podlubelskim Wersalem". Jego genezy należy doszukiwać się w poczynaniach Michała Bielińskiego żyjącego w pierwszej połowie XVIII wieku. Okres świetności pałacu rozpoczął się w 1799 r., gdy przeszedł on w ręce Zamoyskich, i trwał do 1944 r., do momentu gdy został przejęty przez Skarb Państwa.

Obecnie istniejąca rezydencja pochodzi z 1904 r. i jest efektem przebudowy dokonanej przez ówczesnych właścicieli. Od 1979 r. zespół pałacowo - parkowy w Kozłówce jest siedzibą Muzeum Zamoyskich w Kozłówce i jak wskazują oprowadzający po muzeum kustosze, a potwierdza wystrój wnętrz: rezydencja żadnego innego rodu polskiej arystokracji nie zachowała się w tak dobrym stanie. O kompletności wyposażenia świadczy średni czas zwiedzania, który wynosi około pięciu godzin, w ciągu których zwiedzający oglądają malarstwo historyczne, pejzaże, kopie arcydzieł malarstwa europejskiego w tym portrety Zamoyskich i Czartoryskich, zbiory rzemiosła artystycznego, min. porcelanę z różnych wytwórni europejskich. Co warte podkreślenia większość wyposażenia od prawie stu lat znajduje się tam, gdzie była w czasach Zamoyskich. Usytuowany w dębowych przeszklonych szafach księgozbiór kozłowieckiego pałacu liczy bagatela około 6700 woluminów, w tym 572 starodruki, a znajdująca się w pobliżu pałacu kaplica, wzniesiona w latach 1903-1909 jest wzorowana na kaplicy królewskiej w Wersalu.

Osobliwością muzeum jest winda służąca do przewożenia potraw z kuchni umieszczonej poza budynkiem pałacowym. Jak wskazuje kustosz muzeum - potrawy przenoszono dziedzińcem do pomieszczenia zwanego dolnym kredensem, tam je podgrzewano a następnie przewożono windą do górnego kredensu, gdzie układano na półmiskach, dekorowano i wnoszono do znajdującej się obok jadalni.

Równie interesująca jest usytuowana w oficynach bocznych tymczasowa wystawa poświęconą dawnym podróżom, na której można zobaczyć historyczne pojazdy konne, hipomobile, zabytkowe rowery (na drewnianych kołach) i bicykle. Ekspozycja powozów uzupełniona jest oryginalnymi eksponatami, są to przedmioty podróżne, kufry, walizy, sakwojaże, pudła na kapelusze i samowary oraz zegary powozowe, czyli zestaw podróżny, którym nie pogardziliby dzisiejsi podróżnicy.

Unikatem w skali europejskiej jest usytuowana w dawnej powozowni Galeria Sztuki Socrealizmu. Ta niezwykła wystawa o charakterze polityczno - dydaktyczno - artystycznym przypomina o przejawach sztuki sterowanej przez rządy totalitarne. Na ścianach wiszą plakaty agitacyjne, w tym najbardziej znany "Kobiety na traktory", równie popularny "300 procent normy", czy przywodzący na myśl piosenkę gwiazdy lat 80. - Izabeli Trojanowskiej "Podaj cegłę". Swoistym dopełnieniem galerii są stojące na zewnątrz zdemontowane pomniki Bolesława Bieruta i Włodzimierza Lenina.

Dzięki różnorodności i autentyczności zbiorów, interesującej ofercie wydawniczej oraz działalności pozaumuzealnej Kozłówka zyskuje coraz liczniejsze grono bywalców zarówno wnętrz pałacowych, jaki i otaczającego rezydencję parku.

Równie szerokie zainteresowanie zdobywa organizowana przez muzeum w Kozłówce sesja naukowa o tematyce ogniskującej w kręgu kultury Ziemiaństwa polskiego, którego schyłek nastąpił wraz z wprowadzoną w 1944 roku reformą rolną. Organizowana w październiku b.r. po raz IV sesja była poświecona Ziemianom w podróży, a o jej popularności niechaj świadczy ponad 50 wygłoszonych w ciągu trzech dni referatów, autorstwa badaczy z zagranicznych, warszawskich, krakowskich i lubelskich ośrodków naukowych.

Pokłosiem tej, oraz wcześniejszych sesji są wydawane w formie książkowej materiały posesyjne. Pozostaje wyrazić nadzieję, że sesja będzie pozyskiwała coraz wiesze gremium odbiorców, a muzeum Zamoyskich w Kozłówce jeszcze więcej bywalców.