Wystawa "80 lat archeologii lotniczej w Polsce" prezentuje zbiór zdjęć obrazujących najciekawsze odkrycia dokonane dzięki archeologii lotniczej, z obszaru Polski ze szczególnym uwzględnieniem terenu Zamojszczyzny.

Jest to jedna z metod poszukiwania i rozpoznawania śladów działalności człowieka w przeszłości, polegająca na dokonywaniu obserwacji powierzchni ziemi z powietrza, z nisko lecących samolotów, helikopterów, motolotni czy balonów. Zdjęcia lotnicze pozwalają zaobserwować ślady stanowisk archeologicznych o własnej formie terenowej widocznych również z powierzchni ziemi, np. grodziska, kurhany, wały i mury obronne, budowle ceglane i kamienne, jak i tych ukrytych pod ziemią lub wodą takich jak osady czy cmentarzyska.

Wykonywanie zdjęć stanowisk archeologicznych z aparatów lotniczych ma w Polsce świetne początki sięgające okresu międzywojennego. Najprawdopodobniej pierwszymi zdjęciami lotniczymi dla potrzeb archeologii były fotografie neolitycznej osady w Rzucewie, wykonane z wojskowego hydroplanu w roku 1928 lub 1929. Jednak za początek polskiej archeologii lotniczej uważa się rok 1935, kiedy to z małego balonu na uwięzi napełnionego wodorem, wykonano pierwsze fotografie wykopalisk osady obronnej kultury łużyckiej z początku epoki żelaza (800 - 450 p.n.e.), w Biskupinie. W tym też roku miały miejsce liczne loty badawcze w celu zadokumentowania wielkopolskich grodzisk piastowskich. Kolejne badania archeologiczne wykorzystujące zdjęcia lotnicze w celach dokumentacyjnych miały miejsce w związku z obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego. Wtedy to zostały między innymi zadokumentowane z powietrza liczne grodziska wschodniej Polski. Dopiero w latach 80-tych nastąpiło zainteresowanie wykorzystaniem prospekcji lotniczej w celu odkrywania nowych stanowisk, zaś upowszechnienie i znaczny rozwój tej metody badawczej nastąpił w ciągu ostatnich 10-ciu lat minionego wieku. Jednym z najbardziej spektakularnych sukcesów polskiej archeologii lotniczej w ciągu ostatnich lat stało się odkrycie licznych stanowisk archeologicznych na terenach, które uchodziły za bardzo dobrze rozpoznane powierzchniowo (np. osady neolityczne z trapezowatymi w planie budynkami na terenie Wielkopolski czy Kujaw). Fotografie wykonane z powietrza ukazują zasięg stanowisk archeologicznych trudny do ustalenia na drodze badań powierzchniowych, czy nawet wykopaliskowych. Na ich podstawie można sporządzić plany przestrzenne pradziejowych osad, cmentarzysk czy systemów pól uprawnych.

Obserwacja z powietrza jako jedna metod nieinwazyjnego rozpoznania stanowisk archeologicznych pozwala uzyskać o nich wiedzę potrzebną nauce i ochronie dziedzictwa archeologicznego przy ograniczeniu destrukcyjnych metod badawczych do minimum, a jeśli są one niezbędne, pozwala przeprowadzić te badania w sposób najbardziej efektywny.

Zdjęcia wykonywane w ciągu kilku lat pozwalają pozyskać nowe informacje o historii dawnych społeczności, o środowisku naturalnym w jakim funkcjonowały, jak również odsłonić wiele nowych tajemnic związanych z przeszłością konkretnych obiektów archeologicznych.

Prezentując tę wystawę organizatorzy pragną pokazać znaczącą rolę archeologii lotniczej w odkrywaniu, dokumentowaniu i ochronie stanowisk archeologicznych. Mają nadzieję, że będzie ona dla zwiedzających doskonałą okazja do poznania poprzez fotografię bogactwa zasobów polskiego dziedzictwa archeologicznego oraz zachętą do zainteresowania pradziejami ziem polskich i regionu zamojskiego.

Autorzy:
Scenariusz wystawy: Zbigniew Kobyliński
Komisarz wystawy: Anna Grochulska, Państwowe Muzeum Archeologiczne
Projekt plastyczny wystawy: Lidia Kobylińska

* * *

Wernisaż wystawy odbędzie się 19 lutego 2010 roku, o godzinie 14.00, w salach wystaw czasowych Muzeum Zamojskiego w Zamościu (ul. Ormiańska 24). Wystawę będzie można zwiedzać do 15 kwietnia 2010 roku.
Zwiedzaniu towarzyszyć będzie cykl lekcji muzealnych dotyczących tematyki eksponowanej wystawy.