Jeszcze kilkanaście lat temu takie dni, jak 1 września, były dniami pełnymi martyrologicznego rozpamiętywania kolejnej rocznicy wybuchu II wojny światowej. Pamiętam dobrze transmisje sprzed Grobu Nieznanego Żołnierza, długie przemówienia i nędzną atmosferę. Przesłaniem dnia było przypomnienie, że dziś obchodzimy rocznicę podłego napadu hitlerowców na nasz bezbronny kraj. Po nafaszerowaniu takimi informacjami ludzie mieli w głowach przede wszystkim to, że mówiono o napadzie. Wprawdzie było coś jeszcze o bohaterskich obrońcach i ofiarach, jakie ów napad przyniósł, ale było to jakieś marginalne, a przynajmniej podszyte treścią, jakoby wszystko odbyło się znienacka i wróg uderzył na Polskę nie spodziewającą się niczego złego.

Było oczywiście nieco inaczej. W 1939 roku wszyscy zdawali sobie sprawę, że sytuacja jest poważna i wojna wisi na włosku. Czyniono więc przygotowania do obrony. Wprawdzie nieudolnie i w sposób z góry skazujący nas na klęskę (co było zresztą oczywiste po zawarciu paktu Ribbentrop-Mołotow), ale jednak Naród miał w głowie, że żyje w bardzo ważnych czasach, podczas których być może konieczne będzie maksymalne poświęcenie. Kiedy wojna nastała, Polacy dali liczne przykłady bohaterstwa i walki godnej najwyższego uznania. Wielu z nich zresztą kontynuowało ją również po klęsce wrześniowej, a nawet po tzw. wyzwoleniu przez Armię Czerwoną.

Często przy rozpamiętywaniu poszczególnych niekorzystnych wydarzeń historycznych próbujemy pytać czy dana sprawa mogła potoczyć się w którymś momencie inaczej i czy gdzieś popełniono błąd. Pamiętam jak bardzo zdziwiło mnie, gdy przeczytałem w "Polactwie" Rafała Ziemkiewicza, że ma on za złe ówczesnym polskim władzom, iż nie próbowały się dogadać z Niemcami. Pisał, że w gruncie rzeczy nie mieliśmy przecież żadnych atutów, bo nasza armia była słabiutka, dowódcy głupi, a sojusznicy tylko teoretyczni, przez co Polskę skazano po prostu na zagładę. Podawał przykład Czechów, którzy woleli się poddać Hitlerowi niż doprowadzić do wojny, dzięki czemu w ich państwie praktycznie żadnych zniszczeń nie było. Przyznam, że wciąż jestem tym zaskoczony i nie mogę pojąć dlaczego akurat Polacy mieliby podzielić los Czechów, a nie Węgrów, którzy postąpili dokładnie tak, jak chciał Ziemkiewicz i po wojnie zostali ograbieni z części swojego terytorium i przez wiele lat traktowano ich nieraz gorzej niż nas.

Innymi słowy - w 1939 roku Polska zareagowała właściwie. Polacy, choć politycznie podzieleni chyba nie mniej niż obecnie, potrafili stanąć do walki z najeźdźcą i zjednoczyć się w walce. Pokazali postawę po ludzku właściwą: jeśli ktoś chce Tobie zrobić coś złego, po prostu się broń.

Zadaję sobie często pytanie: co byłoby, gdyby podobna sytuacja zdarzyła się teraz? Czy potrafilibyśmy dokonać podobnego zjednoczenia? Czy umielibyśmy stanąć do obrony kraju? Oto kilka opinii z forów internetowych, gdzie dyskutowano patriotyzmie i jego dzisiejszej formie: "Jak masz uczyć dziecko takiego patriotyzmu rodem z Powstania Warszawskiego i Katechizmu Dziecka Polskiego, to daj sobie spokój, bo zrobisz mu więcej krzywdy niż będzie z tego pożytku"; "Żadnych patriotyzmów, nacjonalizmów. Kosmopolityzm i szeroko ujęte poszanowanie i tolerancja w stosunku do innych ludzi"; "W życiu, żadnego patriotyzmu! Wręcz przeciwnie - wpoję mojemu dziecko naukę, że jak tylko coś złego zacznie się dziać w kraju, nie daj Boże zapowiedź wojny (tfu tfu), to żeby uciekało, gdzie pieprz rośnie. Wolę mieć dziecko żywego zaprzańca niż martwego bohatera"; "Ostatnia rzecz, którą warto uczyć dzieci, to wampiryczny polski patriotyzm.... To jest chore, co się propaguje w Polsce, że patriotyzm musi być zalany hektolitrami krwi, stosami trupów, oczywiście młodych ludzi. Patriotyzm w połączeniu z polską ksenofobią i polskim szowinizmem to mieszanka wybuchowa. Popytaj o patriotyzm matki dzieciaków z Sarajeva, z Bihaca czy z Mostaru, Zadaru, Vukovaru... Zapytaj czy warto było...."; "Nie znoszę patriotyzmu jako poświęcenia życia etc. Dlatego jako kraj jesteśmy w dooopie i nic nie mamy".

Przyznają Państwo, że przy każdej z tych wypowiedzi aż ciśnie się na usta pytanie czy autorzy chcieliby, aby ich dzieci taką samą postawę prezentowały wobec swoich rodzin. Na szczęście 72 lata temu sprawa była jasna. Dzięki temu dziś możemy oceniać słuszność tej postawy. Po polsku i w Polsce.