Jachymek i Radej: Czas poetów

Tomiki "zawieszone" w przyrodzie, hymny pochwalne na rzecz przyrody i Ziemi. Tak Bożena Fornek określiła twórczość autorów - Stacha Jachymka i Henryka Radeja podczas wieczoru literackiego pn. "Nasz czas", który odbył się w Zamojskim Domu Kultury (7.11.).

"Literacka" piosenka na dobry początek, w wykonaniu Pawła Kozłowskiego ze Szczebrzeszyna (tam uczy się wokalu), studenta PWSZ, otworzyła pierwsze spotkanie z nowego cyklu "Nasz czas".

Stach Jachymek - powszechnie znany gospodarz Guciowa, noszący w sobie głęboką pasję do przyrody. Z zawodu geograf, z zamiłowania - dusza poetycka, która zobrazowała się m.in. w tomiku "Żelaźniakiem w chmurach". Jego pasją jest także fotografia. Fakt, że Jachymek tomik poetycki poświęca przyrodzie zaświadcza, że jest to dla niego miejsce najcenniejsze i bardzo bliskie, sprawiające mu dużo radości. Można nawet sądzić, że cywilizacja i technologia są u niego na drugim planie. Największą fascynację budzi tekst bardzo witalny, opowiadający o Roztoczu, gdzie można widzieć "szczęście piasku", spotkać uczucia pojawiające się w przyrodzie - mówiła Bożena Fornek.

Tomik poetycki "Fletnia i łuk" Henryka Radeja ukazał się prawie po 30 latach od wydania "Wieku zielonego". Zapracowany polonista, także recenzent i redaktor wielu tomików, które ukazują się w naszym regionie, przez 6 lat był wydawcą Kresów Literackich, które jako pierwsze zaczęły prezentować tematy, wcześniej nie formułowane, nie "kochane".

- Teksty "transowe" jak "Roztocze", tomik mówiący o "nauce chodzenia po ziemi" - recenzowała Bożena Fornek. Zaczyna się od czasów wyrastania w kręgu rodziny, zdarzeń historycznych, o których mówi się w rodzinie, a które przeobrażają się w wydarzenia większego formatu - czasami dramatyczne - co znalazło oddźwięk w tomiku. Jest w tomiku także motyw dorastania do życia, do wyzwań, które życie niesie. Autor odnotowuje także fakt, że wiele swojej uwagi koncentruje na sztuce - filmie, muzyce, polskiej literaturze. Są tu przywołani: Czechowicz, Waniek, Stachura, Miłosz.

Autorzy odczytali charakterystyczne dla tomiku a także swoje ulubione wiersze. Jachymek w swoim wierszu zauważa m.in., że "butwieje czas", "szczęście widzi w piasku", "a sosnowe drzewa, w których wczoraj kochało się słońce, nie mogą już dłużej czekać". Jednym słowem - pisze o tym, z czym mu po drodze.

Radej powitał słuchaczy pierwszym tekstem z "Fletni i łuku" - "Na powrót". Swoją uwagę poświęcił "starym poetom, dla których wina zabrakło, dla których za ciasna klatka i niebo wąskie w szczelinie". Poeta przywołuje "niebieskich druhów z nizin głębokich" i liczy, że "razem, źle im nie będzie, by nadal wygłaszać prawdy nieobjawione, których nikt nie słucha". "O świcie pozagryzamy się nawzajem, jak prawdziwi Polacy" - smutnie puentuje autor.

Kawałek świata z Guciowa oddał także Henryk Cichosz, poeta z Krasnegostawu, w wierszu - "Guciów, 3 nad ranem", który zinterpretował Krzysztof Konopa.

O 3 nad ranem Guciów pachnie macierzanką, grzybami, zsiadłym mlekiem, bimbrem.
Na wonnym sianie rozczochrany sołtys z kogutem pod pachą
Myśli, w której stronie lasu za chwilę zaryczy jeleń
I czy znów dzisiaj Aniela postawi w oknie obraz częstochowski i zapaloną gromnicę,
które mają osłaniać dom przed burzą.
Tak naprawdę Guciów o 3 nad ranem jeszcze śpi błogim snem,
tylko sołtys przeciera oczy bo widzi jak na jawie
biegnącą pośród porannych mgieł gołą jak Pan Bóg stworzył
dziewicę z wiankiem na głowie.
I zapiał kogut. Dzień się słońcem otworzył.

Kultowym już wierszem "Na Roztoczu" odpowiedział Henryk Ratej.

Zakręciło ziołami, zakłuło żniwną słomą,
zazgrzytało kurzem między zębami
i z pieca na łeb zbożnym wozem
po skrzypie, po krwawniku, po nawłoci,
po dziurawcu, co krwawi, po mlecznym podbiale...

Jachymek skomentował, że to tak "jakby dziadek zahamował wóz żelazny (żeleźniak)". I stwierdził, że oprócz przyrody wielkim szacunkiem, miłością darzy tych mieszkańców Zamojszczyzny, którzy pamiętają czasy przed nastaniem prądu, czasy przedwojenne. Oni nie mówią niepotrzebnych słów, są jak ten krajobraz. Odczytał również wiersz poświęcony dziadkowi Andrzejowi, którego "dobroć jest jak Roztocze". O wspomnieniach bardzo cennych pisał też Radej. To wiersze, których bohaterem jest dziadek poety - Antoni, "szczęściarz", wtopiony w pejzaż ludzi, którzy wokół niego tworzyli świat. Świat, którego już nie ma, i nie ma "innego szczęścia, jak to, na które godzimy się o poranku".

Były także "inwokacje niebiańskie", które mają swój początek w chłopskiej wierze, spuściźnie historycznej i codziennym, prostym życiu na Roztoczu zanim na dobre przyszła era internetu i telefonu komórkowego. Były liryki osobiste z piętnem współczesności, czyli naszego czasu. Twórczość obydwu roztoczańskich poetów to nie tylko "wieś sielska i anielska". - To rodzaj walki kultury z naturą, rodzaj zgody na naturę, jaka jest poprzez pryzmat własnej kultury - akcentował Henryk Radej. To rodzaj poetyckiego bajania poświęconego tęsknocie za minionym, refleksji filozoficznej i temu, co ważne dla poetów. To liryki osobiste, często w kontekście spraw społecznych, kulturowych, historycznych - rodzaj dyskursu społecznego mówiącego o ważnym dla poetów miejscu na Ziemi - autentycznym, prostym i szczerym. Dobrze oddaje to dwuwiersz Stacha Jachymka:

W mojej wsi Bogi wychodzą z kapliczek
i na bosaka ganiają po polach.

"Czasu na wędrowanie w chmurach, czasu na ciszę, czasu na zdziwienie - może nam trzeba" - podkreślał Gospodarz z Guciowa nasz status quo. I rodziła się refleksja o nas - jakimi jesteśmy rodzicami i jakimi dziadkami dla kolejnych pokoleń? Co my zrobimy z naszym czasem, co pozostawimy we wspomnieniach o sobie? Czy potrafimy zatrzymać się nad duchowym i poetyckim wymiarem naszego czasu? Może jeszcze nie za późno, przecież rzeczy ważne dzieją się zawsze...

Wielkim nieobecnym literackiego spotkania poświęconego naszemu czasowi zapisanemu w wierszach i prozie był Adam Kulik (z powodu ważnych spraw rodzinnych). Przywołano jego najnowszą książkę "Czas hieny", która jest o nas, o Polakach w odniesieniach kulturowych, historycznych do wspólnej historii Polaków i Żydów, Polaków i Niemców, Polaków i Ukraińców (Rusinów), które wybrzmiały bardzo ostro. Organizatorzy zapowiedzieli kolejne spotkanie z cyklu "Nasz czas" z udziałem Adama Kulika.

Zobacz podobne:
     Aleja Sław 2023: Widowisko "Pejzaże z Panem Kulikiem" / 2023-06-28
     Aleja Sław: Adam Wiesław Kulik uhonorowany / 2023-06-25
     Zaproszenie do Alei Sław A. D. 2023 / 2023-06-13
     Scenariusz wydarzenia kulturalno-promocyjnego "XVI edycja Alei Sław" w Zamościu / 2023-06-02
     Poeta, pisarz, filmowiec w Alei Sław / 2023-06-02
     "Z biegiem Bugu" Adama Wiesława Kulika / 2016-04-19
     300 filmów i "Dwa dni w raju" / 2015-03-10
     Adama Kulika poetyckie rajdy po naszej historii / 2015-03-09
     "K-upalne noce Kulika" w BWA Galerii Zamojskiej / 2015-02-18
     "Wyrok śmierci" o Zenonie Jachymku ps. "Wiktor" wyróżniony w Gdyni / 2013-09-29
     Spotkanie z Adamem Kulikiem / 2013-01-11
     Spotkania z historią w CKF "Stylowy". Zamojski Przegląd Filmów Historycznych / 2012-10-30
     Stacho Jachymek, Adam Kulik, Henryk Radej - ich czas / 2012-10-26

Warto przeczytać:

[do góry]