Tematem dyskusji panelowej, w ramach III Zamojskiego Forum Gospodarczego, moderowanej przez dr Bogusława Klimczuka, była teza "Zamojszczyzna peryferiami Europy? Wyzwania dla miasta i regionu do 2020 roku" (10.05.). Asumpt do dyskusji daje opracowany projekt Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020, której zasady przybliżyli uczestnicy panelu.

Rządzą metropolie

- Środki zewnętrze nie "zastymulują" rozwoju. Rozwój to nie tylko UE, my jesteśmy odpowiedzialni za rozwój. Oddaliśmy się pod opiekę tzw. Brukseli i wpadliśmy w pułapkę mentalną. Budując dzisiaj musimy myśleć o tym, jak będziemy to wykorzystywać za 10 - 15 lat, czy nas będzie stać utrzymać te inwestycje, biorąc pod uwagę znaczące zadłużenie samorządów - mówił prof. Grzegorz Gorzelak z Uniwersytetu Warszawskiego, jeden z ekspertów pracujących nad strategią rozwoju woj. lubelskiego.

Prof. Gorzelak punktował także, że wielki kapitał zawsze lokował się w dużych miastach, bo jak stwierdził Jane Jacobs - cały postęp ludzkości dokonał się w miastach, teraz dokonuje się w metropoliach, bo tam lokują się rodzaje działalności gospodarczej najbardziej dochodowe i dynamiczne. Tak jest na całym świecie. To kolejna faza rozwoju gospodarki. Kiedyś był to przemysł, a teraz gospodarka usługowa (finanse, bankowość, nauka, innowacje i kultura, media, moda, wydawnictwa. Lokują się w największych miastach, a te miasta tworzą wzajemnie powiązaną sieć, według myśliciela Manuela Castells'a - "przestrzeń przepływów", która zastępuje "przestrzeń miejsc". O miejscu Polski w gospodarce globalnej będzie decydowało miejsce Polski w metropolii światowej sieci metropolitalnej.

- Lublin nie ma większych szans na szybszy rozwój niż Wrocław, Poznań czy Kraków, nie promieniuje na otoczenie, nie posiada "wysp zamożności" w swoich okolicach. Polska jest krajem peryferyjny Europy, a Polska Wschodnia to peryferie peryferii Unii Europejskiej. Myśląc o przyszłości i korzyściach należy widzieć więcej niż tylko środki europejskie - mówił prof. Gorzelak.

Upadną miasta, upadną wsie

Pan ekspert, uznający nasze wejście do UE jako wielkie dobrodziejstwo, zauważył, że nie brak autostrad oddala nas od kapitału/inwestorów, ale brak zmian instytucjonalnych, sprawnego działania i optymalnego obiegu prawnego. Nie można myśleć o UE jedynie w kategoriach pieniędzy, są też inne korzyści. Dodał, że sukces zależy od nas, a nie od Brukseli. Tylko co piąte euro przyczynia się do trwałego rozwoju, a projekty - co najwyżej przyczyniają się do poprawy życia mieszkańców. Finansowanie tradycyjne wspólnej polityki rolnej jest zgubne dla polskiego rolnictwa bo petryfikuje (utrwala/zastój) strukturę agrarną. Rolnik mający 2, 3 ha trzyma je i broni jak niepodległości bo ma z tego coroczny dochód. Co zawarto w strategii woj. lubelskiego? Powinna następować komasacja i odchodzenie ludzi od rolnictwa do bardziej produktywnych sektorów gospodarki i zwiększanie produktywności tego areału w wyniku jego komasacji - i to jest kierunek na poprawę sytuacji gospodarczej regionu i poprawę życia ludności wiejskiej.

Prof. Grzegorz Gorzelak był także autorem stwierdzeń - nie ma nic złego w tym, że wsie będą się wyludniać, ale ludzie znajdą gdzie indziej lepsze warunki, wieś przez to nie zniknie. Wydajność jednej osoby w rolnictwie to 10 proc. tego, co poza rolnictwem. Jeśli rozwój nie chce się pojawić, to ludzi się na siłę w mieście nie zatrzyma. Zamość nie upadnie, a jak ma upaść to upadnie.

Padło też stwierdzenie, że sytuacja woj. lubelskiego to "marsz bez nadziei", bo nie dogonimy regionów o większym wskaźniku PKB, możemy tylko spowolnić opóźnienie do reszty kraju. Niepopularne tezy eksperta nie pozostały bez echa.

Zamość górą

- Solą rozwoju jest rozwój przedsiębiorczości, bo tam się tworzy wartość dodana, miejsca pracy i rozwój. W Zamościu zrealizowano 53 projekty złożone przez przedsiębiorców na wartość 90 mln zł, dofinansowano je w kwocie 40 mln zł. Złożono 50 tys. projektów/wniosków co 3 krotnie przewyższa możliwości spełnienia oczekiwania, jest gotowość i zdolności do pisania projektów. Pieniądze skończyły się w ubiegłym roku, są tylko rezerwy. Przewiduje się, że na koniec 2013 r. do woj. lubelskiego trafi 20 mld zł ze środków zewnętrznych (różne programy), a wartość projektów to 28 mld zł. Istnieje korelacja - wyniki spadają, jeśli nie ma zasilania na inwestycje (sektor budownictwa). Mamy ponadprzeciętne w kraju wsparcie sektora rolnego i wiejskiego. Najwięcej środków trafia na rozwój infrastruktury komunikacyjnej/drogowej - z RPO 38 proc., w tym lotnisko i obszary wiejskie - 30 proc. Prawie 35 proc. środków z RPO przeznaczono na wsparcie przedsiębiorczości. To potrzeby zasypywania dystansu w zakresie poziomu życia. Zbyt mało realizowanych jest projektów innowacyjnych, prorozwojowych. Statystyka dotycząca Zamościa: 161 projektów, wartość inwestycji - 440 291 tys. zł dofinansowanie. Razem z powiatem zamojskim stanowi to 1140 projektów na kwotę ponad 1 200 mld zł. Zamość jest liderem regionu - dziewięć lat regionu w UE podsumował Bogdan Kawałko, dyrektor Departamentu Strategii i Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie.

Obrona wsi

Dr Joanna Rakowska z Katedry Polityki Europejskiej, Finansów Publicznych i Marketingu Wydziału Nauk Ekonomicznych SGGW w Warszawie, badająca wpływ funduszy europejskich na rozwój terenów wiejskich mówiła o niespójności w polityce rolnej powodującej, że każdy rolnik ma swoją kalkulację - z jednej strony są dopłaty - więc jest chęć zatrzymania ziemi, z drugiej - występuje sprzedaż ziemi w celu uzyskania rolniczej emerytury. W skali kraju występują też ogromne gospodarstwa rolne. Czy trend w kierunku molochów farmerskich jest korzystny - pokaże przyszłość. Występuje nacisk na wielofunkcyjność rolnictwa, nie tylko produkcja rolna, nie tylko surowiec w limitach wyznaczonych przez UE, ale też przetwórstwo. Rolnicy są ograniczani, a przygotowali się na więcej. W skali kraju występuje duże zróżnicowanie obszarów wiejskich i przedsiębiorczości.

Kasa na urbanizację

Pytanie dotyczące przyszłości Województwa Lubelskiego w nowym okresie programowania dr Bogusław Klimczuk odpowiadał Bogdan Kawałko, który podkreślił, że: - Nowa Strategia jest skoncentrowana i posiada 4 cele i wychodzi w swoich propozycjach do 2030 r. Nie ma sprecyzowanych inwestycji. Mówi, że po 2020 r. może już nie być środków wsparcia zewnętrznego jak do tej pory. Jest nakierowana prorozwojowo i progospodarczo. Zakłada przyspieszone zamiany strukturalne i rozwój selektywny. Strategia nie jest programem wydawania pieniędzy, to jest podstawa do projektowania i realizacji polityki i budowania programów, dopiero programy (np. RPO) na podstawie tej Strategii przesądzą o sposobie dysponowania pieniędzy. Przykład urbanizacji to programy pozwalające stworzyć mechanizmy zatrzymania ludzi młodych, wykształconych w ośrodkach miejskich. Jest też rolnictwo i nowoczesna wieś, ale nie rozumiana tradycyjnie. Jest też terytoryzacja - równo na całe terytorium. Położono nacisk na uprofilowanie rozwoju przedsiębiorczości - kształcenie kadr. Występuje też kategoria Obszary Strategicznej Interwencji, gdzie będzie można korzystać w inny sposób ze środków, czyli w Lublinie.

Dyrektor Kawałko zapewnił, że nie ma zagrożenia, że Lublin zabierze pieniądze. Ma zagwarantowane 5 proc. na obszary metropolitalne. Ranga ośrodków subregionalnych: Puław, Białej Podlaski, Chełma i Zamościa została podniesiona. Są pieniądze dla 40 miasteczek z funkcjami ponadregionalnymi.

- Trzeba zrobić program i o swoje powalczyć, nie ma sytuacji, że pieniądze są "zadekretowane" dla Lublina - podsumował dyrektor Bogdan Kawałko.

Integracja konieczna

Ad vocem prof. Grzegorza Gorzelaka brzmiało: Czwarty cel Strategii to funkcjonalna, społeczna, świadomościowa integracja regionu. Miasta jednak patrzą w różne strony, a wszyscy boją się Lublina, Chełm nie wie, że istnieje Zamość, Biłgoraj nie wie, że istnieją Puławy - każdy ciągnie w swoją stronę, itd. Lubelskie uczelnie nie są w stanie ze sobą współpracować, miasta nie są w stanie ze sobą współpracować - to się musi zmienić. W tej "przestrzeni przepływów" współpraca i integracja wysiłku powoduje przełamanie pewnych barier, a miasta powinny widzieć przywódczą, w tym dobrym znaczeniu, rolę Lublina, bo łatwiej mu się przebić w układach międzynarodowych razem z tymi miastami. Siła sprawcza byłaby wówczas większa.

Robić swoje

Jednym z głosów z Sali był głos rozczarowanego Marka Tęczy, zamojskiego przedsiębiorcy, który stwierdził, że oczekiwał motywacji i zachęty do zainwestowania, ale tego nie usłyszał. Usłyszał, że jest źle. I jak ocenił, najwięcej zapału pokazał i o pozytywach rzeczach mówił wiceprezydent Tomasz Kossowski. Apelował do wiceprezydenta o przyjazność Starego Miasta dla zamojskich przedsiębiorców oraz o optymizm dla pozytywnego działania. Trzeba przyznać, że prof. Grzegorz Gorzelak rzeczywiście obdzierał nas ze złudzeń i marzeń. Mam jednak wrażenie, że bez sukcesu. Za to w kuluarach mówiono, że Zamość był w Europie już w XVI w., za sprawą Jana Zamoyskiego i mamy do kogo równać. Trzeba robić swoje, z korzyścią dla Zamościa i siebie. Zamościanin potrafi i rozwój wypracuje!