Poturzyn uczcił pomordowanych mieszkańców

"Ojczyzno, oto dzieci Twoje zamordowane dnia 1.IV.1944 roku w Poturzynie przez nacjonalistów ukraińskich za to, że byli Polakami" - głosi napis na pamiątkowej płycie pomnika, który upamiętnia ofiary dwóch napadów na mieszkańców Poturzyna, uciekinierów z Wołynia i pow. Hrubieszów.

Antypolskie nastawienie wśród Ukraińców nasiliło się z chwilą nastania okupacji. Już w listopadzie 1939 roku koło szkoły w Poturzynie Ukraińcy zorganizowali manifestacją, podczas której wykrzykiwali antypolskie hasła. Potem Poturzyn był kontrolowany przez nacjonalistów ukraińskich. W szkole mieścił się posterunek policji ukraińskiej oraz skład amunicji. Od jesieni 1943 roku coraz częściej odnotowywano napady na ludność polską, które potwierdzały wieści o nadchodzącej z Wołynia fali okrutnej zbrodni na Polakach. Ewakuację ludności z Poturzyna i Nowosiółek zarządzono na dzień 17 marca 1944 r. Po uzyskaniu tej informacji, przekazanej przez wywiad AK, Polacy zostawiali swe domostwa oraz dobytek całego życia i uciekali w zachodnie rejony powiatu. Z różnych przyczyn - wielu mieszkańców Poturzyna musiało pozostać w swych domach. Większość z nich spotkał okrutny los. 23 marca 1944 r. zamordowanych zostało (według różnych źródeł) od 35 do 50 mieszkańców.

Dowódca zgrupowania Z. Jachymek, pseudonim "Wiktor", w swojej relacji pisał: Do Poturzyna dotarły nasze tyraliery prawie bez strzału. Wśród zgorzelisk części spalonej wsi i dworu uwijały się nieliczne już watahy oprawców. ... Każdy z nas na widok tego, co zobaczyliśmy, chciał osobiście rozprawić się z barbarzyńskim nieprzyjacielem. Ujrzeliśmy w ohydny, zbrodniczy sposób pomordowane osoby cywilne, kobiety i dzieci. Nawet bydło i psy były wystrzelane. W odwecie partyzanci zaatakowali wsie-stanice w Radostowie, Wasylowie, Kościaszynie, Suszowie i Liskach. W rezultacie działań oddziałów AK kuszcz poturzyński został rozbity.

W czasie ewakuacji ludności polskiej z terenów zajętych przez bandy nacjonalistów ukraińskich, doszło w Poturzynie do kolejnej potwornej zbrodni. 1 kwietnia 1944 roku jednostka SS-Galizien, wspierana pododdziałem UPA, wtargnęła do Poturzyna, gdzie oprócz miejscowej ludności, znajdowała się duża grupa uciekinierów z terenu gmin dołhobyczowskiej, kryłowskiej i wymordowali 162 osoby. W okrutny, wyrafinowany sposób zabijano bezbronne dzieci, kobiety i starców. Po tej bestialskiej zbrodni wieś opustoszała z ludności cywilnej. Do nadejścia frontu wschodniego wieś opanowana była przez nacjonalistów ukraińskich. Linia obrony zorganizowana przez partyzantów polskich przechodziła 8 km na południowy zachód (przez Telatyn). Grozę tego dnia oddaje opowieść naocznego świadka - mieszkanki Poturzyna, Marii Radwańskiej.

"1 kwietnia w sobotę w naszej wsi stacjonował oddział AK Jana Sierleczki ps. "Szarfa", ale około południa wymaszerował on na koncentrację do Telatyna. Pozostaliśmy sami. To wystarczyło. Ktoś z ukraińskich mieszkańców Poturzyna powiadomił o tym fakcie sotnię UPA. Sotnia ta otoczyła wieś i rozpoczęła się selekcja. Upowcy sprawdzali dokumenty i kazali mówić ukraiński pacierz. Gdy trafili na polską rodzinę, wszystkich zabijali na miejscu. Nie oszczędzali ani starców, ani dzieci, ani chorych. Tylko niewielu naszym, wśród nich właśnie mnie, 16-letniej dziewczynie, udało się uciec i ukryć. Ludzie na kolanach prosili o litość. Na darmo. Strzelano do nich, kłuto widłami, zabijano siekierami. W tym dniu oprawcy z UPA zabili też moją matkę i dwie kuzynki. Gdy dokonali już mordu, podpalili polskie domy, dwór i aptekę. Na odgłos strzałów oddział "Szarfy" zawrócił i gdy wieczorem zbliżył się do wsi, "bohaterscy" bojownicy za "samostijną" uciekli".

Ten bestialski mord na mieszkańcach Poturzyna był jednym z większych mordów dokonanych przez UPA na tomaszowskiej ziemi. Domostwa zniszczono i spalono. W ten sposób zginęli nie tylko mieszkańcy Poturzyna ale również wielu Polaków, którzy szukali tu schronienia przed rzezią.

10 kwietnia 2016 r. w Poturzynie (gm. Telatyn) uczczono pamięć zamordowanych mieszkańców miejscowości, ofiary mordów dokonanych przez ukraińskich nacjonalistów OUN-UPA. O upamiętnienie tych osób, o obowiązku mówienia prawdy i wołania o prawo do życia oraz realizowania własnych marzeń dla każdego człowieka mówiła w okolicznościowym przemówieniu - Wójt Gminy Telatyn Elżbieta Stąsiek-Witkowska. Uroczystość w Poturzynie odbyła się przy Pomniku Ku Czci Pomordowanych. Uroczystą Mszą Św. w intencji ofiar rzezi odprawił Kanclerz Kurii Diecezji Zamojsko - Lubaczowskiej ks. kan. dr Michał Maciołek.

W niedzielnej uroczystości udział wzięli: Andrzej Krzaczek ze Starostwa Powiatowego w Tomaszowie Lubelskim, Wójt Gminy Telatyn - Elżbieta Stąsiek - Witkowska oraz Radni Gminy Telatyn. Służby mundurowe reprezentowali: ppor. Arkadiusz Rutkowski i kpr. Piotr Stafiński z 2 Pułku Rozpoznawczego im. Henryka Dobrzańskiego "Hubala", mjr Marcin Jóźwiak - z-ca Komendanta Placówki Straży Granicznej w Dołhobyczowie, kpt. Grzegorz Buczek - Komendant Placówki Straży Granicznej w Chłopiatynie, kpt. Ryszard Neć przedstawiciel Komendy Państwowej Straży Pożarnej w Tomaszowie Lub., Gminny Komendant OSP gminy Telatyn druh Zbigniew Wrona wraz z jednostkami OSP z terenu gminy Telatyn, Henryk Szaruga - opiekun 19 DH Modrzewie im. 12 Pułku Ułanów Podolskich w Telatynie wraz z harcerzami oraz kombatanci: Stanisław Krzaczek, Stefan Lizak i Stanisław Wójcik z Światowego Związku Żołnierzy AK rejon Telatyn i Jan Suski ze Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Telatynie.

W oprawie uroczystości wzięły również udział poczty sztandarowe: 2 Hrubieszowskiego Pułku Rozpoznawczego im. mjra Henryka Dobrzańskiego "Hubala", Gimnazjum w Telatynie, Szkoły Podstawowej w Telatynie, Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej rejon Telatyn, OSP Nowosiółki, OSP Posadów i Osadników z Poturzyna oraz proporzec w barwach 12 Pułku Ułanów Podolskich 19 Drużyny Harcerskiej Modrzewie. W uroczystościach uczestniczyła młodzież i dzieci ze szkół z terenu gminy Telatyn oraz mieszkańcy Poturzyna i okolicznych miejscowości.

Część artystyczną przygotowały dzieci ze Szkoły Podstawowej w Poturzynie oraz Wińczysława Bartecka, która specjalnie na tę uroczystość napisała wiersz. Ceremoniał wojskowy - wartę przy mogile - pomniku i salwę honorową wykonała 5 kompania rozpoznawcza z 2 Hrubieszowskiego Pułku Rozpoznawczego im. mjra Henryka Dobrzańskiego "Hubala". Apel Pamięci odczytał ppor. Arkadiusz Rutkowski. Przy pomniku złożono wieńce i zapalono znicze.

Zobacz podobne:
     Zmarła Janina Kalinowska, sierota Wołynia, córka Zamościa / 2021-09-15
     74. rocznica walk z UPA pod Narolem / 2018-06-02
     Polityka to nie pluszowy miś / 2017-05-10
     Nie płaczmy nad "Wisłą" / 2017-05-04
     73. rocznica: Poturzyn czci ofiary zbrodni UPA / 2017-04-13
     Tarnoszyn oddał hołd pomordowanym przez UPA / 2017-03-27
     11 lipca zapalmy świeczkę w oknie / 2016-07-09
     Upamiętniono 72. rocznicę walk z UPA pod Posadowem / 2016-06-21
     Gmina Narol: Zginęli broniąc domów przed UPA / 2016-06-03
     Obchody 71. rocznicy Krwawej Niedzieli w Kryłowie / 2016-04-12
     Wspieramy WOŁYŃ! Zabito ich dwa razy - siekierami i niepamięcią... / 2016-04-07
     Tarnoszyn pamięta. 72. rocznica zbrodni UPA / 2016-03-23
     "Wózkiem do nieba" - promocja książki Leszka Wójtowicza / 2015-08-11
     "Chopin w Poturzynie" po raz czwarty / 2015-07-23
     Pamięci pomordowanych mieszkańców Tarnoszyna / 2015-04-04
     Spotkanie z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim / 2015-03-21
     Dyskusja po projekcji filmu Adama Sikorskiego "Jeżeli zapomnimy o nich..." / 2014-10-20
     Umarli na zawsze. Adam Sikorski o swoim filmie o rzezi wołyńskiej / 2014-10-20
     "Strach. Opowiadania Kresowe" - promocja książki Stanisława Srokowskiego / 2014-10-09
     "Jeżeli zapomnimy o nich..." - premiera nowego filmu Adama Sikorskiego / 2014-10-01

Warto przeczytać:

[do góry]