Nie znajduję trafniej sformułowanego podsumowania pierwszej w historii konferencji naukowej o krasnobrodzkim Sanktuarium niż to, wprost wyjęte ze wstępu starodruku Pustynia w Ray zamieniona..., opisującego historię kultu na tych ziemiach w pierwszym wieku po objawieniu się Matki Bożej.

18.04.2015 r. w Krasnobrodzkim Domu Kultury miało miejsce wydarzenie wyjątkowe, zarówno pod względem duchowym jak i naukowym - konferencja naukowa pn. Przeszłość i teraźniejszość Sanktuarium w Krasnobrodzie, pod honorowym patronatem JE Ks. Biskupa Zamojsko-Lubaczowskiego Mariana Rojka, zorganizowana przez Parafię NNMP w Krasnobrodzie, Instytut Teologii Dogmatycznej KUL, Katedrę Języka Polskiego KUL, Burmistrza Krasnobrodu i Urząd Miejski, Krasnobrodzki Dom Kultury, Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II w Krasnobrodzie. Konferencji towarzyszyła wystawa obrazów Matki Bożej Krasnobrodzkiej ze zbiorów ks. Tadeusza Sochana, proboszcza Parafii w Górecku Kościelnym.

Realizacja, odczyty naukowców i atmosfera panująca podczas tego dnia, przerosły oczekiwania nawet bardzo wymagającego słuchacza i obeznanego czciciela Matki Bożej.

Ten, nie tylko zwyczajowo oddany Matce Bożej dzień, jakim była opisywana konferencyjna sobota, stał się dniem Jej w pełni poświęconym.

Zebrani goście, przedstawiciele władz samorządowych: wojewódzkich, powiatowych, miejskich i gminnych oraz parlamentarzyści, szanowne grono prelegentów oraz zgromadzeni parafianie zostali powitani przez ks. dr prałata Eugeniusza Derdziuka proboszcza parafii NNMP w Krasnobrodzie oraz Burmistrza Krasnobrodu p. Kazimierza Misztala. Po słowach wstępu i przywołania krótkiej historii objawienia się Matki Bożej w Krasnobrodzie, głos kolejno zabrali prelegenci.

Jako pierwszy wystąpił ks. prof. dr hab. Edward Walewander (KUL) i przybliżył Sanktuarium Matki Bożej i jego duszpasterzy. W bardzo ciekawym wystąpieniu profesor opisał jedynie wybrane postaci i zagadnienia ze swojej wcześniejszej publikacji. Ten opis sylwetek księży i trudnych lat I i II wojny światowej, międzywojnia oraz sytuacji religijno-społecznej w krasnobrodzkiej parafii, przeplatany osobistymi wspomnieniami i świadectwem wiary ks. profesora, wprowadził w doskonały sposób wszystkich zgromadzonych w tematykę i klimat tamtego dnia.

Kolejno prof. Władysław Makarski (KUL, PWSZ Zamość) omówił z językowego punktu widzenia złożoną problematykę Maryjnych wezwań kościołów w Polsce. Wystąpienie to ukazało zebranym, że zagadnienia podejmowane również przez badaczy języka, jego historii i rozwoju mogą się przyczynić do pogłębienia szeroko pojętych badań mariologicznych.

Literacką i kulturalno-historyczną wartość XVIII-wiecznego dominikańskiego druku o Sanktuarium w Krasnobrodzie opisała Monika Zawiślak (doktorantka Językoznawstwa KUL), pochodząca z Krasnobrodu. Podczas wystąpienia zostało opisane dzieło niezwykłe (o. Jacek Majewski, Pustynia w Ray zamieniona...), bo opisujące dotąd nieznaną historię kultu Matki Bożej Krasnobrodzkiej. Osoba autora jak i jego dzieło do tej pory nie doczekali się szczegółowego omówienia, a sam druk ponad dwa i pół wieku pozostawał w zapomnieniu (wydany w 1753 r. w lubelskiej drukarni jezuickiej Socjetatis Jezu). To szczególne dzieło poza historią pierwszego cudu - uwolnienia od czarta Jakuba Ruszczyka, podaje wiernym dokładne opisy łask, jakich dostępowali wyznawcy 3 religii przed Cudownym Obrazkiem. W starodruku zamieszczone są również dotąd nieznane modlitwy do MB Krasnobrodzkiej na każdy dzień tygodnia i pieśni śpiewane przez lud w połowie XVIII w. Dzięki wielkiej wartości kulturowej - potwierdzeniu faktów historycznych i nieznanych opisów postaci historycznych uzyskujących łaski u Pani Roztocza tj. Marii Kazimiery Królowej Polski (fundatorki klasztoru w Krasnobrodzie), Stanisława Leszczyńskiego Króla Polskiego jeszcze jako Wojewody Poznańskiego (1687), Lanckorońskiego Podkomorzego Podolskiego, Aleksandra Przyjemskiego Kasztelana Chełmskiego, Lipskiej Stolnikowej Kijowskiej, Radomicza - profesora Akademii Zamojskiej oraz innych osób, nie tylko szlachetnie urodzonych rodów, lecz również i niezamożnych - ufających Matce Bożej, nie tylko wyznawców katolicyzmu, staje się dokumentem historycznym - niepodważalnym dowodem na żywą obecność Maryi i jej odwieczne wstawiennictwo w Krasnobrodzie. Skrzętnie odnotowane cuda zawarte w Pustyni w Ray zamienionej... są najstarszym zachowanym do naszych czasów dowodem opieki Matki Bożej nad ludem w Krasnobrodzie. Autor wypisując łaski uzdrowienia, wskrzeszenia i cudownego ocalenia zaznacza, że powołuje się na niezachowane do naszych czasów spisy. Ważne, że przy tych cudach dołączone są opisy złożonych wot w postaci np. lichtarzy, podpisanych tabliczek srebrnych i złotych, czy miniatur przedstawiających uleczoną część ciała, które do dnia dzisiejszego zachowały się w prezbiterium sanktuarium. Ze względu na nieocenioną wartość dzieła planuje się jego reprint (najprawdopodobniej lipiec 2015 r.).

Matka Boża Krasnobrodzka również jest obecna w twórczości lokalnych poetów ludowych. Wybrane aspekty językowe w ciekawy i cechujący się rzetelnym opracowaniem sposób, przedstawiła kolejna referentka - dr Cecylia Galilej (KUL). Przywołane teksty Feliksy Lewandowskiej, Marianny Olszewskiej, Aliny Słoty, Marii Domańskiej, ks. D. Maja i in. odzwierciedlają lokalny kult religijny i tradycje. Autorka zauważyła, że niektóre utwory o charakterze laudacyjno-modlitewnym np. Witaj Maryjo, Do Krasnobrodu naród cały - zostały szczególnie docenione i mocą lokalnego autorytetu podniesiono je do rangi pieśni paraliturgicznych śpiewanych podczas Mszy. św.

Po przerwie dwa kolejne wystąpienia były wzbogacone dokładnymi prezentacjami multimedialnymi. Jako pierwszy zaprezentował Symbolikę obrazu Matki Bożej Krasnobrodzkiej ks. dr Paweł Maciąg (KUL). Podczas referatu słuchacze mieli jedyną okazję na nowo odczytać znaczenie Cudownego Obrazka i kopii, dzięki opisowi wszystkich symboli występujących w ikonografii tego obrazu. Bogata prezentacja wskazywała kierunki rozwoju poszczególnych motywów umieszczonych na obrazie, zmieniona w stosunku do oryginału (pierwowzór Francesco F. Raiboliniego) kolorystyka, układ gaju różanego i elementów tła dowiodły celowych zabiegów autora większej kopii, na której znajduje się Cudowny Obrazek.

Doktor Agnieszka Szykuła-Żygawska (Zamojski Kwartalnik Kulturalny) omówiła Wizerunki Matki Bożej Krasnobrodzkiej powstałe z inspiracji cudownym obrazkiem. Referat ten wniósł wiele dotąd nie znanych, nie opisywanych wcześniej - pod kątem promieniującego wpływu kultu maryjnego - informacji. Jak się okazało: wierni, modlący się w Krasnobrodzie, pielgrzymi zlecali wykonywanie wizerunków MB Krasnobrodzkiej do świątyń w swoich rodzinnych parafiach, bądź przeznaczonych do prywatnej modlitwy. Najstarszy, zachowany do naszych czasów i jeszcze noszony w procesjach feretron z XVII w. znajdujący się w Krasnobrodzie zawiera wizerunek Maryi sporządzony nie później niż 60 lat od Objawienia się Matki Bożej (w 1640 r.) Badania p. Agnieszki (historyka sztuki) przyczyniły się do rozpoznania dotąd niekompletnie opisanego dorobku J. Filipowicza - rytownika nadwornego króla Augusta III Sasa, który wykonał rycinę do dzieła o. Jacka Majewskiego, opisywanego w pierwszej części konferencji. Okazuje się, że po przeanalizowaniu przedstawień maryjnych z 2 poł. XVIII w. i początku XIX stulecia autorzy wzorowali się właśnie na tej rycinie, np. pochodzący z przeł. XVIII/XIX w. obraz Matki Bożej Krasnobrodzkiej z Tomaszowa Lubelskiego. Bogate w wizualizacje wystąpienie pokazało, poprzez rzetelne omówienie przedstawień wizerunków, wpływ kultu maryjnego na przestrzeni 5 wieków w obszarze 3 diecezji. Cenne uwagi dotyczyły blisko 60-ciu wizerunków.

Kolejno, przewidziana w drugim bloku wystąpień, była analiza zapisu źródłowego archiwisty ordynackiego pt. Mikołaja Stworzyńskiego opisanie "Historyi o ziawieniu obrazu Krasnobrodzkiego" sporządzona przez dr Jacka Feduszkę (Muzeum Zamojskie). Pan Doktor przywołał zagadkową postać Stworzyńskiego, który był archiwistą w Ordynacji Zamojskiej. Mimo niewielu informacji o osobie autora rękopisu udaje się jednak odczytać jego zapiski sporządzane na marginesach dokumentów. Wnikliwa analiza dowiodła, że opisy odnoszące się do Sanktuarium w Krasnobrodzie są najobszerniejsze z innych przywoływanych przez autora miejsc kultu w regionie np. w Radecznicy i zajmują około 10 kart. Z przypisków Stworzyńskiego, można również wywnioskować, że dla rzetelności swych omówień, posiłkował się Pustynią w Ray zamienioną... o. Jacka Majewskiego, jako dokumentem o wartości historycznej. Wystąpienie było przyczynkiem do bardziej szczegółowych badań, jakim warto poddać opisywany rękopis.

Ostatnim, zamykającym rozważania na temat przeszłości i teraźniejszości krasnobrodzkiego sanktuarium, było wystąpienie p. Danuty Kawałko (Książnica Zamojska), dotyczące odnalezionego w Krasnobrodzie księgozbioru podominikańskiego. Po dokładnym opisie zakonnej reguły "obchodzenia się z książką", na której wzorowano się przy sporządzaniu współczesnych zadań bibliotekarza, autorka wystąpienia przedstawiła w ogólnym zarysie charakterystykę ponad 500 odkrytych niedawno w Sanktuarium woluminów: druków i rękopisów różnych podominikańskich dzieł. W takich momentach trudno opisać wzruszenie i podziw, jakie wywarła ta wiadomość na słuchaczach. Nieceniona wartość dla kultury i literatury, dla historii i innych nauk kryje się w odnalezionych księgach i rękopisach. P. Kawałko zaznaczyła, że zostały poddane wstępnemu "czyszczeniu" (odgrzybianiu itp.) lecz niektóre z nich pozostają w złym stanie zachowania.

Prelekcje i odczyty w Krasnobrodzkim Domu Kultury uwieńczył montaż słowno-muzyczny przygotowany przez uczniów, absolwentów i nauczycieli Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II w Krasnobrodzie. To nietypowe zakończenie konferencji naukowej jednak idealnie współgrało z jej treścią i poruszanymi niejednokrotnie walorami aksjologicznymi. Wzruszające (pierwsze wejście) małej dziewczynki w kwiecistej sukience na scenę zwracającej się wprost do Maryi górującej w dużej kopii tła scenografii, słowami napisów przy cudownym obrazku w ołtarzu głównym Sanktuarium - połączyło w jednej chwili nas - widownię (sferę profanum) z SACRUM.

Trudno było ukryć wzruszenie i łzy słuchaczom, którzy pod ogromnym wrażeniem pracy jaką młodzi ludzie włożyli w przedstawienie i serca z jakim prezentowali jej wyniki, zostali wprost przeniesieni w obszar rzeczywistego spotkania z Bogiem. Na scenie zabrzmiały melodie i słowa skomponowane specjalnie z tej okazji uczczenia roku 50 jubileuszu koronacji Cudownego Obrazka i kopii, przeplatane recytacjami wierszy ku czci Matki Bożej Krasnobrodzkiej autorstwa lokalnych poetów i osób "zaprzyjaźnionych" z Krasnobrodem (np. śp. prof. J. Stanny). Rytm tym słowno-muzycznym rozważaniom nadawały teksty modlitwy do Matki Bożej Krasnobrodzkiej na każdy dzień tygodnia cytowane z odnalezionego starodruku Pustynia w Ray zamieniona... które to po raz pierwszy od 252 lat na nowo wybrzmiały z ust wiernych w Krasnobrodzie.

Gratulacjom i pochwalnym komentarzom nie było końca podczas, wspólnego dla wszystkich zgromadzonych, posiłku w KDK, który został przygotowany przez pracowników domu kultury, parafian członków wspólnoty Galilea.

Jak się okazało te godziny spędzone na sali widowiskowej (wykładowej) dla wielu były czymś zupełnie wyjątkowym. Pod względem naukowym odkryto dotąd nieznane, nie badane obszary oddziaływania promieniującego, na różne dziedziny nauki i obszary wiedzy kultu Matki Bożej Krasnobrodzkiej. W aspekcie duchowym przywołano dowody opieki Matki Bożej nad ludem w Krasnobrodzie skrzętnie notowane przez archiwistę Stworzyńskiego i dominikanina o. Jacka Majewskiego.

Uwieńczeniem tych naukowych zmagań stała się druga część konferencji, która miała miejsce w Sanktuarium NNMP. Przybyłych pielgrzymów zgromadzonych na diecezjalnej pielgrzymce katechetów oraz wiernych parafian przywitał ks. prof. Krzysztof Guzowski, który przybliżył dzisiejsze znaczenie objawień Maryjnych w Krasnobrodzie. Ksiądz prof. zaznaczył, że kult w Krasnobrodzie coraz bardziej się rozwija, czego wynikiem była m.in. omawiana tutaj pierwsza w historii konferencja naukowa dot. Sanktuarium. Warto również wspomnieć, że ks. K. Guzowski ją prowadził i czuwał nad jej merytorycznym kształtem. Msza święta został również poprzedzona modlitwą różańcową, którą prowadzili nauczyciele katecheci na czele z ich duszpasterzem ks. dr. Robertem Strusem.

Podczas Mszy św. celebrowanej przez Pasterza Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej JE bp Mariana Rojka wierni wysłuchali jakże pouczającego kazania zamykającego się w słowach - by błogosławić wszystkim napotkanym ludziom, a szczególnie wychowankom i uczniom stojącym na drodze do wzrastania w mądrości i wierze.

Oprawie Mszy św. Towarzyszył chór parafialny z Krasnobrodu, który pod dyrekcją p. Józefa Bąka, poza okolicznościowymi pieśniami, wykonał utwór przygotowany ze względu na obchody jubileuszu, na nowo opracowany na podstawie pieśni śpiewanej przez lud w XVIII w. w Krasnobrodzie.

Wyrażone w artykule opinie dotyczące obchodów roku jubileuszowego 50. rocznicy koronacji Świętego Obrazka i kopii w Krasnobrodzie nie są jedynie subiektywnymi odczuciami autorki niniejszego tekstu, a streszczają opinie wygłoszone oficjalnie przez przybyłych prelegentów, profesorów świeckich i duchownych, księży z parafii oraz innych zaproszonych gości i parafian, którzy zgodnie oświadczyli, że w Krasnobrodzie u stóp Matki Bożej w Jej cudownym wizerunku, szeroko pojmowana nauka, kultura i wiara spotykają się na najwyższym poziomie.