To przełom. Niezależnie od tego, jak się potoczą losy obecnego rządu, ostatnie wydarzenia z pewnością będą miały fundamentalne znaczenie. Dla gabinetu Beaty Szydło oraz Prawa i Sprawiedliwości to z jednej strony szansa, ale z drugiej potężne zagrożenie. Nawet jeśli za kilka tygodni atmosfera pozornie wróci do stanu z początku wakacji.

Przyznam, że od bardzo dawna nie byłem zniechęcony do obserwowania naszej sceny politycznej tak bardzo, jak w ostatnich dniach. Nie tylko dlatego, że nie znalazłem jakiegokolwiek medium (może poza "Nową Konfederacją"), które w sposób możliwie obiektywny i zdroworozsądkowy relacjonowały wydarzenia z parlamentu i jego okolic. Trzeba bowiem przyznać, że dziennikarze mieli naprawdę trudną robotę. Niełatwo było pokazać istotę problemu nie narażając się na atak którejś ze stron. Mało było zresztą miejsca na to. PiS ruszając z kopyta ze swoimi ustawami zmieniającymi sądownictwo w sposób perfekcyjny tę reformę już na starcie skopało. I być może bardzo drogo za to zapłaci.

Inicjatywa reformy sądów była przesądzona w zasadzie od momentu, w którym władzę w Polsce przejęło Prawo i Sprawiedliwość. Ponieważ partia ta uzyskała w parlamencie bezwzględną większość, można się było spodziewać, że zmiany zajdą głębokie. Co więcej, mowa o przekształceniach, które generalnie spotykały się ze społeczną akceptacją. Wadliwe działanie sądownictwa punktował nawet TVN, zwłaszcza w programach interwencyjnych. Istniało zatem bardzo duże pole do tego, aby reformę przeprowadzić porządnie, precyzyjnie i bez wątpliwości natury prawnej. Niestety reforma w przyjętym przez parlament kształcie nie była ani porządna, ani precyzyjna, a i wątpliwości trochę się znalazło. To znaczy przynajmniej jedna, bo usunięcie ze stanowiska Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego przed końcem kadencji jest na pewno niekonstytucyjne (art. 183, ust. 3: "Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego"). Cała reszta moim zdaniem nie. Skoro sama Konstytucja RP zawiera mnóstwo odniesień do ustaw (w tym w kwestii przenoszenia sędziów w stan spoczynku), to znaczy, że w ustawach można de facto zawrzeć wszystko. I to jest rzecz nie do obrony nawet dla Borysa Budki czy Sławomira Ćwika.

Chłodno analizując przyjęty projekt (niestety czasem niedokładnej) ustawy znajduje się w nim całkiem sporo podobieństw do rozwiązań stosowanych w Niemczech, Hiszpanii czy USA. Ale ponieważ władza postanowiła kompletnie nie zwracać uwagi na styl przeprowadzenia reformy, zrobiono ją w parę dni (i nocy) naruszając Regulamin Sejmu, w dodatku dając się sprowokować do wywołania karczemnej awantury. I wygląda na to, że kompletnie nie spodziewano się, iż tym razem reakcja społeczna będzie najostrzejsza od początku kadencji.

W niedzielę wieczorem, 16 lipca, przypadkiem znalazłem się pod Pałacem Prezydenckim. Wtedy manifestacja była jeszcze mało liczna i przyznam, że najbardziej zapadł mi w pamięć widok Mateusza Kijowskiego samotnie spacerującego z flagą. Struktura demonstrantów też jeszcze przypominała imprezy KOD-u. Ale w kolejnych dniach manifestantów przybywało. I byli to (nie mówię o Zamościu) w ogromnej większości ludzie młodzi, nie emeryci tęskniący za tym, "by było, tak jak było".

Można oczywiście przyjąć narrację, że uczestnicy manifestacji nie czytali przyjętych ustaw i tak naprawdę nie wiedzą przeciw czemu protestują, co zresztą będzie w wielu przypadkach prawdą. Można mówić, że są to osoby łatwe do zmanipulowania i w ogóle deprecjonować ich poziom intelektualny. Można to przyrównywać do "czarnego protestu", który rzeczywiście stanowił pokaz głupoty i który gwałtownie się załamał, gdy wycofano projekt zmian w ustawie antyaborcyjnej, a Natalia Przybysz wygadała się o co tak naprawdę w całej akcji chodziło. Tylko zasadnicza kwestia - w obecnej sytuacji takie uparte stawianie sprawy przyniosłoby efekt dokładnie odwrotny od zamierzonego.

Zamiast więc grona, które przejrzy na oczy i odda sprawiedliwość inicjatorom reformy sądownictwa, władza sprowadziła na siebie naprawdę wielką grupę osób - mówiąc delikatnie - na nią wkurzonych. Bo Polacy nade wszystko nie lubią, gdy rządzący ich ignorują. Z tego powodu władzę straciła Platforma Obywatelska, Bronisław Komorowski i Marcin Zamoyski. Prezydent według mnie pojął to w samą porę, co nie znaczy, że temat został zamknięty. Przeciwnie, czeka nas w najbliższych tygodniach i miesiącach w tej sprawie bardzo wiele. I albo tę reformę przygotuje się rzeczywiście porządnie, albo jej sens uleci bezpowrotnie. Nie zyska na tym absolutnie nikt. Poza tymi, którzy faktycznie chcą, "by było, tak jak było".