Uroczystości w Dąbrowie Tomaszowskiej pod Tomaszowem Lubelskim rozpoczęły się od mszy świętej polowej. Potem na błoniach odbyła się rekonstrukcja historyczna pt. "Ocalić od zapomnienia", przedstawiająca wybrane epizody walk w bitwach pod Tomaszowem Lubelskim we wrześniu 1939 roku (20.09.).

Obchody 81. rocznicy bitew pod Tomaszowem Lubelskim rozpoczęły się w piątek. W ich programie były m.in. wystawy, pokazy filmów, cykl konferencji historycznych, pokazy pojazdów historycznych a także Tomaszowski Półmaraton Pamięci Żołnierzy Września, w którym wzięło udział 142 zawodników. Na grobach poległych tu żołnierzy złożono kwiaty.

W uroczystościach udział wziął między innymi wicepremier Jacek Sasin, który podkreślił, iż pielęgnowanie pamięci o bohaterach, przypominanie historii, tak jak tu na polu pod Tomaszowem Lubelskim, jest niezwykle ważne w dzisiejszych czasach, kiedy "od kilku lat trwa próba relatywizacji tamtych wydarzeń, kiedy trwa próba odwrócenia pojęć i uczynienia z ofiar zbrodniarzy, a ze sprawców i zbrodniarzy - ofiar tamtej wojny".

List do uczestników uroczystości skierował premier Mateusz Morawiecki. Przypomniał w nim, że dwie bitwy pod Tomaszowem Lubelskim "były największymi, po walkach nad Bzurą, bataliami trakcie Wojny Obronnej 1939 roku" i żołnierze tutaj przez wiele dni stawiali opór Niemcom. Mieli zadanie wycofać się ku wschodnim granicom Rzeczypospolitej a potem w kierunku Rumunii, by tam na nowo zebrać siły i podjąć kolejną próbę walki. Niestety plany te pokrzyżowało sowieckie uderzenie ze wschodu.

"Oddajemy dziś cześć bohaterom polskiego września, którzy w 1939 roku bronili bram naszej ojczyzny. Zobowiązujemy się do pielęgnowania ich dziedzictwa - patriotyzmu, ofiarności i heroizmu walki. Postawa bohaterów spod Tomaszowa pozwala nam zrozumieć, dlaczego Polska nie zginęła i nigdy nie zaginie - napisał premier w liście, który odczytał szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk.

List skierował również prezes PiS Jarosław Kaczyński, w którym napisał: -"Dzieje II Rzeczpospolitej są skarbnicą pięknych, patriotycznych postaw, wyrażających się zarówno gotowością do poświęceń na polu bitwy, jak i na niwie codziennej pracy dla ojczyzny.(...) Podczas takich jak ta uroczystości jeszcze bardziej uświadamiamy sobie wspólnotowy wymiar naszej egzystencji oraz jeszcze mocniej odczuwamy, z jaką siłą łączy nas przeszłość.

- O utracie szans na to, że Polska się obroni, przesądziła inwazja sowiecka 17 września, która była ciosem w plecy w trakcie walk Polaków z Niemcami - mówi burmistrz Tomaszowa Lubelskiego, Wojciech Żukowski. - Bitwy przede wszystkim pokazały, że żołnierz polski walczy do końca. Gen. Kowalski, gdy został zapytany czy warto było walczyć wiedząc, że nie ma szans, odpowiedział "tak, warto było walczyć o honor żołnierza polskiego." To zawsze staramy się przypominać - dodał burmistrz Żukowski.

Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim to w istocie dwie bitwy. Pierwsza miała miejsce w dniach 17-20 września 1939 roku. Początkowo Polakom udało się zaskoczyć 22. Korpus Pancerny, ale Niemcy opanowali sytuację i konsekwentnie rozbijali kolejne ataki strony polskiej. Wobec braku możliwości wyrwania się z okrążenia, 20 września gen. Piskor poddał swoje wojska. Do niewoli poszło 20 tys. żołnierzy polskich. Druga bitwa trwała od 22 do 27 września 1939 roku. Stanowiły one drugą największą batalię kampanii wrześniowej po bitwie nad Bzurą. Ostatecznie polskie siły skapitulowały 27 września 1939 roku. Do niewoli dostało się wtedy ponad 6 tys. żołnierzy.

Tegoroczny scenariusz rekonstrukcji historycznej batalii stoczonych podczas Wojny Obronnej we wrześniu 1939 roku pod Tomaszowem Lubelskim, gdzie swój szlak bojowy zakończyły Armie "Kraków" i "Lublin", składał się z kilku elementów - potyczki polskiego wojska z jednostkami sowieckimi, kolejnym epizodem była walka z oddziałami niemieckimi. Potem przedstawiono mało znany element historii przyjaźni rosyjsko-niemieckiej - wymianę jeńców. Następowała ona na linii demarkacyjnej pomiędzy III Rzeszą a Związkiem Sowieckim. Jeńcy pochodzący z polskich Kresów byli oddawani w ręce sowieckie przez wojska niemieckie. W związku z obchodzoną w tym roku 80. rocznicy zbrodni katyńskiej w inscenizacji pojawiła się także scena ukazująca niewolę i śmierć polskich oficerów.

XII rekonstrukcję historyczną walk żołnierza polskiego pod Tomaszowem Lubelskim obrazuje fotoreportaż Mirosława Chmiela.