Przed dwunastu laty, w ramach wymiany studentów Andżelika Borys skończyła w Zamościu Studium Nauczycielskie. Teraz gościła w Zamościu na XIV Jarmark Hetmański jako przewodnicząca Związku Polaków na Białorusi. Towarzyszyły jej zespoły z Białorusi - "Muzyrzanka" z Mozyrza i "Chabry" z Grodna oraz twórcy ludowi.

Urząd Miasta Zamość zorganizował konferencję, która stała się okazją do przybliżenia przewodniczącej Związku nieuznawanego przez reżim Aleksandra Łukaszenki oraz poznania aktualnej sytuacji Polaków na Białorusi.

Andżelika Borys podziękowała wszystkim zaangażowanym w jej przyjazd oraz za życzliwość w przyjęciu 54 osób w Zamościu. Podkreśliła wagę kontaktów, które mobilizują do działania i dają szansę do poznania pięknego Zamościa.

Następnie odpowiedziała na pytania dziennikarzy zamojskich i dziennikarzy zrzeszonych w Stowarzyszeniu Dziennikarzy Podróżników "Globtroter", którzy przebywali w Zamościu i na Roztoczu. Andżelika Borys spędziła w Zamościu dwa lata (1990 - 1992) w Studium Nauczycielskim. Następnie skończyła pedagogikę i psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, Filia w Białymstoku. Ministerstwo Edukacji od wielu lat organizowało porozumienie, na mocy którego młodzi Polacy mogli przyjeżdżać do Polski na studia. Co roku z Białorusi wyjeżdża do Polski około setki osób. Potwierdziła, że funkcjonuje już Karta Polaka, choć Kart wydano bardzo mało. W kolejce zapisane są osoby do 2010 roku. Spowodowane jest to tym, że wielu konsuli, którzy mieli zajmować się wydawaniem Kart Polaka nie otrzymało wiz na Białoruś. Władze Białorusi bardzo mocno atakowały Kartę Polaka, stawiając niedorzeczne argumenty. Przewodnicząca Związku odpierała zarzuty i sugerowała, że Parlament Białorusi może uchwalić Kartę Białorusina. Informacje z ostatniego tygodnia potwierdzają, że Parlament Białorusi pracuje nad Kartą, na wzór Kary Polaka.

Przez długi okres przekraczanie granicy przez przewodniczącą trwało do pięciu godzin. Normą stało się rozkręcanie auta. Aktualnie nie jest już tak szczegółowo sprawdzana.

Zaprzeczyła, że występuje małe zainteresowanie Białorusinów naszą białoruską telewizją. Z opinii ludzi wynika, że jest to bardzo ciekawy program. Problem dotarcia do TVP Bielsat spowodowany jest znacznym kosztem zakupu anten satelitarnych - antena kosztuje 100 usd a zarobki na Białorusi wynoszą 200 usd.

Jest to źródło informacji bardzo znane, zarówno dla Polaków jak i dla Białorusinów, bowiem na Białorusi nie ma niezależnych mediów.

Na Białorusi pracuje dwie polskie szkoły - w Grognie i Wołkowisku, w których wszystkie przedmioty wykładane są w języku polskim, choć podlegają pod białoruski system edukacji. Około 17 tys. dzieci i młodzieży uczy się w różnych szkołach - szkoły państwowe, społeczne, przedszkola gdzie wykładany jest język polski. W resorcie oświaty pracuje 400 nauczycieli języka polskiego uczących w ok. 300 punktach nauczania. W Baranowiczach działa polska szkoła społeczna im. M. Rejtana.

Dziennikarze poprosili o wyjaśnienie fenomenu środowiska Polaków na Białorusi i ich prężnego działania i skonsolidowania się w porównaniu do środowisk polskich na Litwie i Ukrainie.

Pierwsza uwaga jaka się nasunęła - to osobowość liderki.

Na Białorusi jest 80 struktur polskich. Gdyby - podkreśliła Andżelika Borys - Polacy nie trzymali się razem, to nie uzyskaliby żadnej pozycji w reżymowym kraju. Dzięki staraniom Związku powstały szkoły polskie, Domy Polskie, Polska Macierz, Związek Harcerstwa Polskiego, działają zespoły. To wszystko powstało w 1988 roku. Do tego czasu nie było żadnego nauczania języka polskiego. Kiedy jest bardzo trudno - sytuacja jednoczy ludzi w działaniu. W środowisku jest jednak dużo prowokacji.

Odnośnie prowokacji padło pytanie o pokazany w ostatnich dniach w telewizji białoruskiej film atakujący Polaków za rzekome prześladowania Białorusinów w 1939 r. Andżelika Borys filmu jeszcze nie widziała, ale związek Polaków na Białorusi zdecydowanie zaskarży ten dokument i zakłamywanie historii wszędzie, gdzie będzie można.

W tym roku miała miejsce podobna sytuacja, gdy rządowy organ "Republika" bardzo mocno szkalował ś. p. Ojca Świętego, zarzucając mu szpiegostwo i współpracę ze Stanami Zjednoczonymi. Artykuł został zaskarżony do prokuratury a reakcją było sprostowanie. Takich zakłamań jest bardzo dużo - historia Polski przedstawiana jest w złym świetle, nie jest uznawany Katyń, a żołnierzy Armii Krajowej nazywa się bandytami.

- Reagujemy na zakłamania, prostujemy je a wtedy słyszymy zarzuty mieszania się do polityki. Zawsze podkreślam, że to jest nasza historia i innej mieć nie będziemy. Historię należy przedstawiać zgodnie z prawdą, a nie jak chce tego władza białoruska - na zakończenie spotkania podkreśliła Andżelika Borys.

Na pytanie, czy nie obawia się zatrzymania jej po przekroczeniu granicy białoruskiej - odpowiedziała, że się nie obawia, ponieważ nie ma ku temu podstaw, aczkolwiek różne rzeczy mogą się zdarzyć.

* * *

Od wybrania Andżeliki Borys na przewodniczącą Związku organizacja jest w ostrym sporze z białoruskimi władzami.