Powstanie Zamojskie 1942 -1944

Wojda 30 grudnia 1942

Wobec rozpoczętych wysiedleń ludności polskiej i nasilenia represji, Komendant Główny Batalionów Chłopskich Franciszek Kamiński w trzeciej dekadzie grudnia 1942 r. rozkazał komendantom obwodów tomaszowskiego i zamojskiego utworzyć oddział w sile jednej kompanii. Na polecenie komendanta obwodu tomaszowskiego, 26 XII w okolicach Dzierążni miała miejsce koncentracja żołnierzy BCh. Zorganizowano dwa plutony złożone z 96 ludzi pochodzących ze wsi, które zostały wysiedlone. Dowództwo nad plutonami objęli: plut. Józef Danilewicz ps. "Kłoda" i plut. Aleksander Mysłakowski ps. "Jutrzenka". Niemal jawne organizowanie oddziałów partyzanckich miało na celu pokazanie ludności polskiej, że wśród ludu również istnieją siły zdolne walczyć w jej obronie. Oba plutony natychmiast udały się w lasy kosobudzkie. 27 grudnia dotarły do miejsca koncentracji w Wojdzie. Przybył tu również trzeci pluton z obwodu zamojskiego, w sile 34 ludzi pod dowództwem plut. Henryka Dereweckiego ps. "Sęp". Nad utworzoną w ten sposób I Kompanią Kadrową BCh objął dowództwo por. Jerzy Miller ps. "Vis", przysłany przez Komendę Główną BCh z Warszawy.

Jerzy Miller, ps. "Vis" lub "Filip" - cichociemny, przeszkolony w Anglii został przerzucony do Polski jako oficer ds. dywersji w KG BCh. Po zorganizowaniu powstania zamojskiego wrócił do Warszawy. Zginął we wrześniu 1943 w akcji na restaurację niemiecką.

Nocą 28 XII 1942 r. w lasach pod Bliżowem do I Kompanii Kadrowej BCh dołączył 37-osobowy radziecki oddział płk. Wasyla Wołodina, składający się ze zbiegów z obozów jenieckich. Tak duże zgrupowanie partyzantów nie mogło ujść uwadze Niemców. Rozpoczęła się koncentracja ich sił pod dowództwem kpt. Biskady'ego. Wiadomości o przygotowaniach hitlerowców dotarły do dowództwa zgrupowania. Partyzanci, waląc stare drzewa, kładli przeszkody na drogach wiodących do Wojdy. W okolicy czuwały patrole. W budynku na wsch. skraju wsi urządzono wartownię z bronią maszynową.

Do bitwy doszło 30 grudnia, na trzeci dzień po utworzeniu I Kompanii Kadrowej BCh. O świcie Niemcy rozpoczęli atak od strony Kosobud, Adamowa i Szewni Dolnej. Kilkanaście godzin trwał zacięty bój. Kilka razy partyzanci odpierali silne ataki hitlerowców zadając im dotkliwe straty. Brawurowo walczył cekaemista Paweł Dawidenko na skraju lasu od strony Kosobud przepłacając to życiem. Wieczorem I Kompania Kadrowa BCH wycofała się w lasy zwierzynieckie nie dając się zniszczyć. Podzielona na małe grupki nocą powróciła w okolice Dzierążni. Niemcy po wkroczeniu wieczorem do Wojdy spalili zabudowania i rozstrzelali 11 mieszkańców. W czasie tej bitwy Niemcy stracili 20 zabitych i 30 rannych żandarmów. Zginęło 6 partyzantów BCh i 2 radzieckich, kilku zostało rannych.

Dla hitlerowców to była pierwsza tak bitwa z leśnymi oddziałami partyzanckimi, nie znali jeszcze wtedy taktyki walki partyzanckiej, nie zdołali zamknąć w okrążeniu oddziału w kotle. Partyzanci pod odsłoną nocy wycofali się w kierunku zachodnim i po prostu rozpłynęli się w nocy i gęstwinie roztoczańskich lasów. Hitlerowcy w pościgu doszli do Zwierzyńca i nie spotkali po drodze żądnego partyzanta. Bitwa pod Wojdą była początkiem powstania zamojskiego, w którym aż do wyzwolenia walczyło ponad 22 tys. żołnierzy.

Ta bitwa miała szczególne znaczenie polityczno-moralne dla ludności Zamojszczyzny. Wykazała bowiem zarówno możliwość jak i skuteczność podejmowania walki zbrojnej z okupantem, mobilizowała do zbrojnego oporu.

Zobacz podobne:
     W Zamościu pamiętali o powstańcach / 2012-08-04
     Zamojskie obchody wybuchu powstania warszawskiego / 2012-07-28
     W Osuchach uhonorowano uczestników walk sprzed 68 lat / 2012-06-28
     W Zwierzyńcu spotkali się byli żołnierze Armii Krajowej / 2012-05-30
     Reprezentacyjny Zespół Artystyczny Wojska Polskiego wystąpi w Zamościu / 2012-03-11
     Medale od ministra i odznaki od Światowego Związku Żołnierzy AK / 2011-11-18
     Opisali losy żołnierzy AK Inspektoratu Zamość / 2011-11-16
     Konkurs "Historia mojej małej Ojczyzny" / 2011-09-07
     Trzy wrześniowe rocznice / 2011-08-29
     Uroczystości z okazji 67. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego / 2011-07-24
     Pod Wojdą znowu doszło do bitwy / 2011-06-03
     Spotkają się byli żołnierze AK / 2011-05-25
     Bronisław Waluda: "Samoobrona Zamojszczyzny przed eskalacją 1939 -1944" / 2011-05-24
     Sprawozdanie z działalności Światowego Związku Żołnierzy AK Okręgu Zamość / 2011-05-06
     Zmiany we władzach Światowego Związku Żołnierzy AK Okręgu Zamość / 2011-05-06
     "Historia mojej małej Ojczyzny"- konkurs kultywujący postawy żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego / 2011-05-06
     Rondo obok kościoła NMP imienia Zygmunta Pomarańskiego? / 2011-03-25
     Przywróceni do czci "Żołnierze wyklęci" / 2011-02-27
     Byli akowcy spotkali się przy opłatku / 2011-01-31
     Walczył z Niemcami by trafić na Sybir, wspomnienia Zbigniewa Kruka / 2010-11-27

Warto przeczytać:

[do góry]