Konferencja "Inwestowanie w Dziedzictwo - pespektywą rozwoju turystyki" z udziałem J.E. Ambasadora Norwegii, przedstawicieli Ministerstwa Kultury, Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego oraz naukowców z Zamościa i Polski była głównym punktem uroczystości otwarcia zrewitalizowanych obiektów fortecznych Twierdzy Zamość (15.05.).

- Dziękuję, że przyjęliście Państwo zaproszenie na naszą konferencję, która poświęcona będzie historii rewaloryzacji, a także temu, co to może przynieść dla rozwoju miasta i regionu. Dziedzictwo to majątek, który można pokazywać i sprzedawać. Historia naszego miasta jest ogromną wartością, dlatego historię i zabytki należy pielęgnować. Dużo jest jeszcze przed nami prac. Wkrótce rozpoczniemy następny etap. Kiedyś mogliśmy o tym tylko marzyć, dziś te marzenia się spełniają - powiedział Prezydent Zamościa Marcin Zamoyski otwierając konferencję.

Prezentacja Projektu 0023

Wiceprezydent Tomasz Kossowski dokonał prezentacji Projektu 0023 - "Konserwacja, renowacja i adaptacja na cele kultury zespołu fortyfikacji Starego Miasta w Zamościu", (projektu norweskiego), współfinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Darczyńcami tego projektu są Lichtenstain, Islandia i Norwegia oraz promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jak powiedział - wartość odbudowy całego zespołu staromiejskiego to kwota 400 mln zł.

Aktywność miasta w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego sięga okresu międzywojennego. Znaczący okres to lata 50 i 60-te - wznowiono wówczas prace badawcze i projektowe oraz wykonano szereg prac remontowo - konserwacyjnych. W l. 70 i 80-tych trwały prace remontowo - konserwatorskie, prowadzono badania archeologiczne oraz studia nad urbanistyka miasta.

Zamość szeroko realizuje różnego typu projekty - 53% środków jest angażowanych w zespół staromiejski, pozostałe w inwestycje liniowe i kubaturowe poza tym zespołem. Wszystkie działania służą przywróceniu świetności Zamościa.

Przyczynkiem do podjętych działań było zidentyfikowane problemy: zły stan techniczny i postępująca degradacja obiektów, brak atrakcyjnego programu ich wykorzystania i przyległych do nich terenów zielonych, niska promocja obiektów i miasta z uwagi na ich dewastację, prowizoryczne użytkowanie, trudność ze znalezieniem inwestorów, ograniczenie funkcji edukacyjno - muzealnej i brak odpowiedniego zabezpieczenia obiektów.

Raz z wejściem Polski do UE pojawiła się możliwość finansowania z ZPORR - rewitalizacji i odbudowy zabytków dziedzictwa narodowego. Złożony wówczas projekt "Ochrona dziedzictwa kulturowego, renowacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu" był komplementarny i obejmował wnętrze Starówki, mury forteczne i otoczenie. Wartość tej pierwszej inwestycji w 2004 r. wynosiła ponad 57 mln zł. Projekt odrzucono ze względu na niska alokację, co nie było zgodne z prawdą. Oceniono, że Zamość nie jest w stanie wykorzystać tak dużych pieniędzy. Jak powiedział Tomasz Kossowski - Prezydent Zamoyski zlecił podzielenie projektu na mniejsze i sukcesywnie zaczęto je składać i szukać źródeł finansowania. Trzy z pięciu złożonych projektów uzyskało dofinansowanie z Mechanizmu Finansowego EOG i Ministerstwa Kultury. Rozpoczął się proces uruchomienia tych środków na Projekt 0023, którego realizację fizyczną zakończono w listopadzie 2009 r. Całkowity koszt projektu to ponad 34 mln zł, dofinansowanie ze strony naszych dobrodziejów to 5 901 884 euro, promesa - 1,5 mln zł i wkład własny miasta Zamość - 10 mln zł.

Realizację prac utrudniły: zmiany dokumentacyjne, problemy z materiałami historycznymi (cegła), nieprzewidziane odkrycia (archeologia) i konieczność wykonania dodatkowych prac. Dla porównania zebranym przedstawiono slajdy obiektów przed (z 2005 r.) i ich obecny stan. W ramach prac zamontowano 13 kamer w celu monitoringu wszystkich obiektów.

Następnie wiceprezydent Kossowski omówił wskaźniki projektu. Liczba zorganizowanych imprez w obiektach przed rozpoczęciem projektu: 4 średniorocznie, wartość docelowa - ok. 130 imprez na zrewitalizowanym terenie; liczba uczestników imprez kulturalnych - średniorocznie ok. 600 osób, docelowa liczba - ok. 131 tys. osób; liczba nowych miejsc pracy - 56 na obiektach objętych projektem, z zawartych umów wynika że będzie ich 100; budowle obronne zrewitalizowane: 4 posiadano, otrzymano 16 - zgodnie z założeniem; powierzchnia odrestaurowana obiektów - było 2 tys. m kw., jest - 7 tys. m kw.; liczba obiektów zaadoptowanych na cele kultury - było 2, aktualnie - 13.

Wystąpienie J.E. Ambasadora Norwegii

Po prezentacji wiceprezydenta Tomasza Kossowskiego głos zabrał J. E. Ambasador Królestwa Norwegii w Polsce Enok Nygard, który powiedział min.:
- Z ogromną przyjemnością uczestniczę konferencji poświęconej otwarciu odnowionych kompleksów fortyfikacyjnych Twierdzy Zamość. To moja pierwsza wizyta w Mieście Światowego Dziedzictwa i z przyjemnością stwierdzam, że w całej pełni Zamość zasługuje na miejsce na Liście UNECO i na tę sławę, którą cieszy się w świecie.
- Obejrzałem i wysłuchałem prezentacji i jestem pełen uznania dla wysiłków Państwa skierowanych na odnowienie i renowację starych budynków oraz by te obiekty służyły kulturze i turystyce. Renowacja zabytkowych kompleksów w Zamościu z pewnością przyczyni się do wzrostu atrakcyjności miasta co spowoduje przyjazd większej ilości osób.
- Polska jest największym beneficjentem i w latach 2004-2009 wykorzystała ponad 520 mln euro. Wsparcie Norwegii poprzez dofinansowania dla tego projektu jest większą częścią pomocy służącej gospodarczemu i społecznemu rozwojowi Polski. Dziedzictwo kulturowe jest ważną częścią historii wszystkich narodów, ich tożsamości. Jest to bardzo ważne i stanowi przedmiot tej konferencji, na której dowiemy się jak odnowienie fortyfikacji posłuży rozwojowi turystyki.
- Znaczne wsparcie z EOG i Norwegii poprzez dofinansowanie tych projektów związanych z dziedzictwem kulturowym w Polsce bardzo dobrze wpisuje się w główny cel tych dotacji, aby przyczynić się do jedności Europy. Z niecierpliwością oczekuję możliwości obejrzenia rezultatów naszej dotacji w Zamościu.

Wystąpienie przedstawiciela Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

- "Dziedzictwo to nie balast lecz szansa" - te słowa znajdują pełne potwierdzenie w Zamościu - powiedziała Karolina Tylus-Sowa, dyrektor Departamentu Funduszy Europejskich.
- Zamość to miasto modelowe, nie tylko z idealną kompozycją Starego Miasta, ale również ze względu na dbałość o nasze wspólne dziedzictwo. Mówiąc o dobrych praktykach w pozyskiwaniu i wykorzystaniu środków europejskich zawsze wskazuje Miasto Zamość, jako Miasto, które najprężniej w Polsce stara się o środki na zachowanie naszego dziedzictwa.
- Zamość od momentu wejścia Polski do struktur UE, efektywnie pozyskuje i wykorzystuje środki. Został tutaj przytoczony przykład wieloetapowej rewaloryzacji Starego Miasta, a kontynuacje stanowią kolejne projekty z Regionalnego Programu Operacyjnego Rozwoju Województwa Lubelskiego.
- Dwa z realizowanych projektów otrzymały dofinansowania w ramach, nadzorowanych przez Ministerstwo Kultury, programów. Pierwszy z Mechanizmu Finansowego EOG, drugi, to projekt, który będzie realizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Priorytet 11. Kultura i dziedzictwo kulturowe. Oba te projekty są mi bardzo bliskie, ponieważ uczestniczyłam w zespołach oceniających. Wierzę głęboko, że zakończony jeden i realizacja kolejnego projektu doskonale wpisze się w pełen program rewitalizacji Miasta.
- Warto wskazać, że projekt zrealizowany w ramach MF EOG to jeden z 30 wszystkich projektów. Priorytet dotyczący kultury stanowi niezwykle ważny obszar zainteresowania państw darczyńców. W przypadku tych funduszy otrzymaliśmy prawie 90 mln euro, zrealizowane projekty opiewają na kwotę całkowitą pół mld zł. Ta ogromna kwota wsparła polskie zabytki, jak również budowę nowej infrastruktury kultury.
- Projekt realizowany przez Miasto Zamość to jeden z największych projektów z zakresu zachowania dziedzictwa, które zostały dofinansowane w ramach Mechanizmów Finansowych. Inne projekty to: renowacja Sukiennic w Krakowie, zamku w Malborku, zamku w Łańcucie - niezwykle ważne zabytki w naszym kraju. Serdecznie gratuluję sukcesu i życzę realizacji kolejnych planów.

O naukowej części spotkania - już w następnym materiale.