Wystąpienie Tomasza Kossowskiego - Zastępcy Prezydenta Miasta Zamość podczas Konferencji pn. "Przeszłość przyszłości - zarządzanie dziedzictwem kulturowym", która odbyła się z okazji obchodów jubileuszu 20-lecia wpisu Zamościa na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO, zorganizowana przez Urząd Miasta Zamość w sali "Consulatus" zamojskiego ratusza.

- Chciałem przedstawić tylko te dobre elementy, nie będę mówił o problemach, które występują a dotyczą realizacji inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych. Miasto Zamość jest szczęśliwym beneficjentem, który łącznie realizuje inwestycje na kwotę blisko 400 mln PLN z czego 43% tej kwoty wydatkowana jest na zachowanie dziedzictwa kulturowego. Łącznie w ramach zachowania dziedzictwa kulturowego zrealizowaliśmy i jesteśmy w trakcie realizacji siedmiu dużych projektów ze środków zewnętrznych na łączną kwotę ponad 161 mln zł, z czego 75 proc. tej kwoty pochodzi ze środków zewnętrznych, nie tylko Unii, również darowizn z krajów darczyńców;, takich jak: Norwegia, Lichtenstein i Islandia. Projekty finansowano z kilku źródeł. Projekt lata 2004-2006 - tu pan Prezydent położył wielki wysiłek aby poprawić infrastrukturę zabytków dziedzictwa kulturowego w mieście Zamościu, która przez wiele lat była niedoinwestowana i zdegradowana. Wszyscy mieszkańcy Zamościa pamiętają jaki był stan naszych zabytków, ulic i obiektów kubaturowych Zespołu Staromiejskiego.

Wraz z wstąpieniem do Unii Europejskiej (1.05.2004 r.) pojawia się możliwość pozyskania funduszy na tego typu fundusze. Miasto Zamość składa duży projekt o łącznej wartości ponad 53 mln zł. Ten projekt pomimo maksymalnej oceny przyznanej przez panel ekspercki, otrzymał 100 pkt. na 100 możliwych, zostaje odrzucony i nie dostaje dofinansowania. Z racji tego dzielimy ten projekt na 5 etapów i te pięć etapów będę państwu po kolei przedstawiał.

Rewitalizacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu - Etap I, II i V - są to 3 elementy z całego projektu, które jeszcze ze ZPORR-u czy Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego miasto Zamość pozyskało i zrealizowało. Następnie pojawia się kolejna możliwość, tzw. potocznie fundusz norweski, czyli Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i ten Mechanizm pozwala nam na zrealizowanie kolejnego projektu, który składał się z Etapu III i IV. Złożyliśmy projekt pt.: Konserwacja, renowacja i adaptacja na cele kultury Zespołu Fortyfikacji Starego Miasta w Zamościu. Norwedzy dofinansowują nam ten projekt w znacznej kwocie - ponad 6,5 mln euro. W tym momencie pojawia się Promesa Ministra Kultury - to 1,5 mln zł jako dofinansowanie realizacji tego projektu.

Następny projekt, który Miasto Zamość wykonało to "Rewitalizacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu", jedynego obiektu z województwa lubelskiego wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jest już drugi okres programowy na 2007-2013 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego i środki pochodzące ze wsparcia Unii Europejskiej.

Kolejna inwestycja, która jest jedną z większych inwestycji w Polsce i w Europie, czyli "Zamość - Miasto UNESCO, pomnik historii Rzeczpospolitej produktem turystycznym polskiej gospodarki". Przez dłuższy czas staraliśmy się pozyskać pieniądze na ten projekt. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, również Polska Organizacja Turystyczna projekt zaakceptowały. Dostał dofinansowanie i jest to rekordowa kwota - 68 mln 200 tys. zł, a dofinansowanie zewnętrzne to ok. 75 proc tej kwoty.

I ostatnia inwestycja, która jest w trakcie realizacji, a z którą mamy problemy związane ze zmianą dokumentacji. Do 2015 jest okres kwalifikowalności wydatków więc przy merytorycznym wytłumaczeniu dlaczego to opóźnienie się przytrafiło, nie będzie problemu z przesunięciem terminu realizacji. Jest to "Utworzenie Muzeum Fortyfikacji i Broni w obrębie Bastionu III i Arsenału w Zamościu". Środki na to zadanie pochodzą z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Łącznie na te wszystkie zadania mamy 162 mln zł, z czego 121 mln pochodzi ze środków zewnętrznych.

Pierwsze trzy etapy ZPORR-owskie. Zakres projektu: Rynek Wielki, poszczególne bloki kamienic, ulice, system video monitoringu - pierwszego video monitoringu jaki się pojawił w Zamościu. Należy powiedzieć, że w Zespole Staromiejskim wskaźnik przestępczości był bardzo wysoki. Na dzień dzisiejszy jest to jedno z bezpieczniejszych miejsc w mieście. W ramach projektu, który zrealizowaliśmy również pierwsze nasze spotkanie z inwestycjami wspartymi przez Unię Europejską, pierwsze problemy. Korzystając z możliwości, że współpraca z Urzędem Wojewódzkim, z Urzędem Marszałkowskim bardzo dobrze się układała - na zasadzie takiej, że wszyscy uczyliśmy się wydatkowania środków unijnych. To zadanie to 25 mln 750 tys. zł, dofinansowanie w kwocie 73 proc z Unii Europejskiej. W tym momencie pojawiła się kwota 410 tys. zł przy realizacji Etapu I, która pochodziła z budżetu Państwa.

Jakie były rezultaty tego projektu? Przede wszystkim kubatura, ulice, kamienica bloku XIX, kamienica bloku I, podwórko bloku XIX, wnętrza kamienic. I to co było wymagane w ramach projektów - Zwiększenie atrakcyjności kulturalnej i turystycznej Starego Miasta. Nasza strategia rozwoju Miasta stawia na ruch turystyczny. Zawsze podkreślaliśmy, że turysta ma przyjechać i zostać w Zamościu. Wszyscy to mówią, tylko nikt nie wiedział w jaki sposób to zrobić. Przede wszystkim rewitalizacja Zespołu Staromiejskiego to wydłużenie czasu pobytu i stworzenie oferty kulturalnej, która ten czas potencjalny każdego turysty będzie wydłużała i tym samym zatrzymywała turystę w mieście.

Kolejno - nowe oferty w zakresie kultury, nowe punkty usługowe działające w obiektach poddanym remontom i renowacji. Kiedy zakończyliśmy pierwsze rewitalizacje pojawiło się dosyć dużo oddziałów, banków, firm, które zaczęły lokalizować swoje siedziby czy też przedstawicielstwa w Zespole Staromiejskim. W zrewitalizowanej przestrzeni odbywają się spektakle teatralne, koncerty i inne przedsięwzięcia o charakterze otwartym.

I duży projekt sfinansowany w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, potocznie zwanym programem norweskim, ponieważ ponad 98 proc. wkładu poniosła Norwegia. Lichtenstein i Islandia w tym akurat programie zapewniały wsparcie techniczne. Zakres tego projektu: Bastion VII z kurtyną, Brama Lubelska Nowa, Brama Lubelska Stara z kojcem, Brama Szczebrzeska z wartownią i kazamata Bastionu I oraz zewnętrzna część video monitoringu, tego elementu, który stał się w Zamościu standardem. Wiedzieliśmy, że to funkcjonuje i będzie realizowane przy każdej inwestycji. Rezultaty projektu bardzo do siebie zbliżone - mamy poprawię funkcjonalności istniejących obiektów fortecznych, zaadoptowanie na funkcje kulturalne i turystyczne oraz zwiększenie liczby uczestników imprez i wydarzeń kulturalnych. Wszystkie przestrzenie jakie są w tych obiektach są przestrzeniami publicznymi, które mogą być wykorzystane na różnego rodzaju eventy. Służą m.in. instytucjom kultury i Zamojskiemu Bractwu Rycerskiemu.

Kolejna inwestycja, czyli II okres programowy, lata 2007-2013, wsparcie ze środków Unii Europejskiej. Projekt pt.: Rewitalizacja zabytkowego Starego Miasta w Zamościu, jedynego obiektu z województwa lubelskiego wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zakres tego projektu: Rynek Wodny i pierwsza fontanna w Zamościu, schody ratusza, front ratusza, Rynek Solny i przyległe do niego ulice oraz brak barier dla osób niepełnosprawnych, chodniki i ulice zostały zastąpione ciągami pieszo-jezdnymi, co realizujmy standardowo przy każdej inwestycji, zgodnie z dyrektywami unijnymi. Wartość projektu 6 400 tys. zł. Kosztorysowa wartość to blisko 12 mln zł. Wsparcie bardzo dobre, bo aż 85 proc. środków pochodzi z Unii Europejskiej, a 15 proc. z budżetu Zamościa. Rezultaty projektów - stworzenie nowej oferty, np. stworzenie w Oficynie ratusza trasy turystycznej, wydłużenie czasu pobytu turysty poprzez oddanie przestrzeni publicznej do użyteczności i wzrost atrakcyjności komercyjnej - bardzo ważny element. Mniej więcej od półtora roku miasto Zamość stało modnym miastem z racji faktu realizowanych inwestycji i ich efektów. Zmienił się wygląd miasta a my jesteśmy otwarci i chcemy służyć naszą przestrzenią, więc można realizować wszelkiego rodzaju pomysły. Wiele firm ( w tym zespoły) robi teledysk (reklamę) na bazie miasta, są kolejne, które będą realizowały materiały w przyszłości, a przecież przez wiele lat właśnie o to chodziło.

Na początku mieliśmy problem z uzyskaniem dofinansowania na Zespół Staromiejski. Pomysł był taki, że w obrębie murów Starego Miasta mamy muzeum, mury tworzą zamknięte muzeum a kamienice, ulice, place są eksponatami w tym muzeum. I takie uzasadnienie przedstawiliśmy aby te środki uzyskać.

I czas na duży projekt, który jest sfinansowany w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, czyli ten najdroższy za 68 mln 200 tys. - to jest stan na dzisiaj. 80 proc. dofinansowanie zewnętrzne, a jego zakres to blisko 40 ha do rewitalizacji. Projekt był przez nas przewidziany na 3 pełne okresy budowlane. Musieliśmy go drastycznie skrócić do 14 miesięcy i pojawiło się pytanie - czy miasto Zamość chce to zrealizować, mając świadomość, że jest to bardzo trudne. Decyzja była jedna od razu podjęta, że chcemy. Póki co jest dobrze i mam nadzieję, że projekt zostanie zakończony i rozliczony bez większych problemów. Co do zakresu - jest to ogólnie zewnętrzna część Zespołu Staromiejskiego, czyli przedpole plus odtworzenie i uczytelnienie bastionów, rawelinów - wszystkich tych elementów - rekompozycja lunety, korekta funkcji amfiteatru, parkingi. W ramach tego projektu - wszelkiego rodzaju punkty informacyjne, gdzie będzie przedstawiona cała historia rozwoju fortyfikacji, do tego ścieżki dydaktyczne, m.in. szlak kulturowy, miejski, forteczny, widokowy, przyrodniczy, martyrologiczny.

Ostatni projekt Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko - o wartości 27 i pół mln zł. Dofinansowanie 72 proc. ze środków UE. Zakres projektu - Utworzenie Muzeum Fortyfikacji i Broni w obrębie Bastionu III. Projekt ma przestój z uwagi na nowe odkrycia. Docelowo ma to być jeden z największych kubaturowo obiektów w Zamościu, a zarazem najnowocześniejszy. Dofinansowanie na ten projekt otrzymaliśmy z odwołania. Zakłada nowoczesne rozwiązania technologii IT, prezentacje multimedialne, wyświetlacze 3D. Postaramy się zrobić tak, aby było bardziej nowoczesne niż Muzeum Powstania Warszawskiego. Będą połączone elementy żelbetowe ze szkłem hartowanym, bardzo ciekawe, ale i bardzo trudne do zrealizowania.

Miasto jest bardzo elastyczne w pozyskiwaniu funduszy. Korzystamy z I okresu programowego, czyli Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006, następnie Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego 2007-2013, Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego, czyli program norweski, a do tego dwa programy krajowe - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko i Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka. Prezentację Tomasz Kossowski Zastępca Prezydenta Miasta Zamość zobrazował slajdami obiektów przed i po rewitalizacji oraz widokiem miasta Zamościa z lotu ptaka.