Wystąpienie Prezydenta Zamościa podczas Święta Niepodległości

Dziś świętujemy 94. Rocznicę Odzyskania przez Polskę Niepodległości. Zastanówmy się, jakie było nastawienie Polaków przez wybuchem I Wojny Światowej i okoliczności odzyskania Niepodległości? Czy był to tylko korzystny zbieg wydarzeń - upadek carskiej Rosji, Austro-Węgier i Niemiec? Czy wola i wiara narodu doprowadziły do odzyskania Niepodległości?

Aspiracje niepodległościowe i brak możliwości ich spełnienia znajdowały wyraz w dwóch krańcowych postawach. Jedną z nich była rezygnacja i uznanie teorii, że historia stanowi teren walki o byt, gdzie nie jedyną realną siłą jest wojsko. Postawa ta prowadziła do sytuacji, w której Polacy winni wyrzec się myśli o odrębności politycznej, a nawet narodowej. Postawa druga nawiązywała do tradycji polskich zmagań o niepodległość. Postawę tę kształtowała inteligencja pochodzenia szlacheckiego. Czerpała ona siłę z ogromnego awansu mas chłopskich i robotniczych z końca XIX w.

Dzięki temu awansowi niepodległość Polski przestała być sprawą elity szlacheckiej, a stała się sprawą milionów.

Konflikt między wolą niepodległości i rzeczywistością niewoli rozgrywał się nieustanie w świadomości milionów Polaków. Podstawowe znaczenie dla przetrwania polskości miała kultura narodowa dla której XIX w. był okresem szczególnego rozkwitu. Podkreślić należy rolę Kościoła Katolickiego umacniającego wartości narodowe i moralne.

Państwa zaborcze w obliczu konfliktu I wojny światowej znalazły się w dwóch przeciwstawnych obozach. Również społeczeństwo polskie podzieliło się względem sympatii politycznych. Pierwszy program reprezentował obóz narodowo-demokratyczny z przywódcą i głównym ideologiem Romanem Dmowskim. Celem Endecji było uzyskanie przez Polskę autonomii w ramach Państwa Carskiego. Przygotowali się do akcji zbrojnych po stronie Rosji pod dowództwem gen. Hallera. Drugi program polityczny oparł swe nadzieje na Austro-Węgrach, utworzeniu trzeciego członu - Austrii, Węgier i Polski w monarchii Habsburskiej i walki zbrojnej u boku Państw Centralnych. Na czele stał Józef Piłsudski, kierujący organizacją spiskowo-bojową PPS.

Wybuch wojny wykorzystał Józef Piłsudski i z I Kompanią Kadrową wymaszerował spod Krakowa do walki przeciw Rosji, a jednocześnie próbował poderwać Polaków z zaboru rosyjskiego do powstania przeciw zaborcy. Rachuby te zawiodły i akcja została zamknięta.

Ciekawostką jest plan ministra spraw zagranicznych Siergieja Sezonowa, który w lecie 1914 r. przedstawił zachodnim sojusznikom plan przesunięcia zachodniej granicy Rosji na linię Odry i utworzenia na tym terenie Królestwa Polskiego. Komitet Narodowy z Romanem Dmowskim na czele nie uzyskał jednak żadnego zapewnienia utworzenia Państwa Polskiego.

W czasie wojny rządy państw zaborczych w rzeczywistości stale uważały, że zakończą ją bez ustępstw wobec Polaków, którzy byli zmuszeni do bratobójczej walki w przeciwnych armiach i to na własnej ziemi. Dopiero umiędzynarodowienie sprawy polskiej spowodowane działalnością Sienkiewicza, Paderewskiego w Szwajcarii, Związku Sokolnictwa i Centralnego Komitetu Polskiego w Stanach Zjednoczonych, akcji propagandowej Paderewskiego w Stanach Zjednoczonych i Dmowskiego we Francji i Anglii spowodowało, że prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilson 22 stycznia 1917 r. stwierdził, że w wyniku wojny winna odrodzić się zjednoczona, niepodległa i samoistna Polska.

Podobną odezwę ogłosiła 27 marca 1917 r. Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierzy z inicjatywy polskiego socjalisty Aleksandra Więckowskiego, w której przyznała Polsce prawo do zupełnej niepodległości. Postawa Ententy po Rewolucji Rosji nie była już krępowana stanowiskiem caratu w sprawie polskiej. Korzystając z sytuacji - Dmowski w 1917 r. złożył na ręce przedstawicieli Ententy Memoriał w sprawie odbudowy niepodległej Polski, złożonej z Galicji wraz ze Śląskiem Cieszyńskim, Wileńszczyzną, Wołyniem, Gdańskiem, Śląskiem Opolskim i częścią Mazur.

Komitet Narodowy został uznany za przedstawicielstwo polskie przez Francję we wrześniu, Anglię i Włochy w październiku, a Stany Zjednoczone w grudniu 1917 r. W lipcu 1917 r. żołnierze I i III Brygady Legionów odmawiają przysięgi na wierność cesarza Niemiec i Austro-Węgier. W wyniku tego zostali osadzeni w obozach, a Piłsudski w twierdzy Magdeburskiej.

11 listopada 1918 r. podpisano w Compiegne zawieszenie broni na froncie zachodnim. W Berlinie wybucha rewolucja. Ponieważ już wcześniej załamały się Austro-Węgry i Rosja, wszyscy trzej zaborcy przegrali wojnę. Dzięki temu, a także dzięki upartej woli i nadziei społeczeństwa polskiego możliwe stało się odrodzenie Polski. Powrót Piłsudskiego do Warszawy sprawił, że wszystkie stronnictwa polityczne, nie licząc lewicy rewolucyjnej, wyraziły zgodę na przekazanie władzy nad tworzącym się wojskiem - Piłsudskiemu.

22 listopada Piłsudski i Moraczewski podpisali dekret stwierdzający, że Polska jest republiką. I że do zwołania Sejmu ustawodawczego najwyższą władzę będzie sprawować Piłsudski jako Tymczasowy Naczelnik Państwa Polskiego.

To było 94 lata temu. Dziękujmy tym wszystkim Rodakom, którzy przez wszystkie lata niewoli wierzyli w to, że Polska powstanie. Cześć Ich Pamięci!

* Opracowano na podstawie wystąpienie Prezydenta Zamościa Marcina Zamoyskiego podczas Święta Niepodległości

Zobacz podobne:
     Zamojska "ósemka" na obchodach 100. rocznicy odzyskania niepodległości we Lwowie / 2018-11-15
     "Wolność Nasza" - widowisko na 100-lecie Niepodległej / 2018-11-15
     Fotograficznym szlakiem przedwojennego, literackiego Zamościa / 2018-11-14
     Śladami stulecia Niepodległej w Zamościu - wystawa fotografii / 2018-11-12
     Zamość świętował 100. rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości / 2018-11-12
     Tradycyjny Koncert Patriotyczny u Namysłowiaków / 2018-11-09
     Śpiewnik Towarzyski z Zamojszczyzną / 2018-11-09
     Trzy dni świętowania z ZDK / 2018-11-08
     Koncert "Wolność Nasza" - wejściówki / 2018-11-08
     11 Listopada - program obchodów / 2018-11-08
     Działalność niepodległościowa młodzieży gimnazjalnej przełomu XIX i XIX wieku / 2017-11-17
     "Dekalog Polaka", czyli Dzień Niepodległości w Zamościu / 2017-11-12
     IX Nocny Rajd Listopadowy / 2017-10-26
     "Ta co nie zginęła, o odrodzeniu Niepodległej Polski" - zaproszenie na wykład / 2017-10-21
     "Kto Ty Jesteś? Polak Mały!" - zajęcia edukacyjne dla najmłodszych / 2017-10-21
     Ułani i piechota w piosence / 2016-11-22
     Patriotyzm przez szachy - wyniki turnieju / 2016-11-16
     Narodowe Święto Niepodległości w Gminie Zamość / 2016-11-16
     Wystąpienie Prezydenta Zamościa z okazji Dnia Niepodległości / 2016-11-12
     11 listopada: koncert "W żołnierskiej pieśni" / 2016-11-06

Warto przeczytać:

[do góry]