"Zwierzyniec i okolice" Lucyny i Jerzego Cabajów to pierwszy taki przewodnik miasta, po okazałej monografii Zwierzyńca Haliny Matławskiej, dedykowany ludziom szukającym rozmaitości krajobrazów i ciekawej historii, którzy w publikacji odnajdą interesujące oblicze wczoraj i dziś "stolicy Roztocza".

Zwierzyniec. Tu błękit nieba bardziej błękitny, zieleń traw i pól bardziej zielona, a jeziora i rzeki są jako czyste srebro. Tu ptaki śpiewają czystą polszczyzną, a lasy i zwierzęta są pod ochroną od dziesięcioleci. Tutaj obiekty z przeszłości szepczą dziejową historię rodziny Zamoyskich, nierozerwalnie związaną z "perłą Roztocza". Takie odczucia czekają na miłośników zielonej krainy. Lucyna Cabaj słowem, a Jerzy Cabaj obrazem, czyli doskonałą fotografią przeprowadzą czytelnika przez dzieje miasteczka, którego magnetyzm zachwyci za każdym pobytem. Przede wszystkim publikacja przygotuje turystę do wizyty w scenerii, gdzie główną rolę od tysiącleci odgrywa przyroda. To właśnie malowniczemu położeniu, w prawie dziewiczej dolinie Wieprza, otoczonej wapiennymi wzgórzami porośniętymi lasami, zawdzięcza Zwierzyniec swoje powstanie.

Jak pisze Lucyna Cabaj - Jan Zamoyski, zachwycony pięknem wzgórz i niedostępnych borów z dzikim zwierzem, postanowił - wcześniej zakupiwszy włość szczebrzeską - zbudować tu letnią rezydencję. Pałac myśliwski ordynata otoczył włoski ogród połączony tzw. zwierzyńczykiem, pełnym oswojonych zwierząt. Od zwierzyńczyka przyjęła się nazwa miejscowości. Dobre rządy ordynatów przyniosły miejscowości sławę i rozwój gospodarczy. Zwierzyniec odwiedzali i polowali tu na grubego zwierza polscy królowie. W jego romantycznych klimatach rozkwitła miłość Marii Kazimiery D'Arguin i Jana Sobieskiego. Ważne dla dziejów miasta było przeniesienie do Zwierzyńca administracji Ordynacji Zamojskiej na początku XIX w.

Zapisał się także Zwierzyniec w historii naszego kraju bohaterską walką mieszkańców w czasie powstania styczniowego oraz wielkim poświęceniem i oddaniem w czasie II wojny światowej, ratujących ludzi z obozu przejściowego dla mieszkańców z wysiedlanych i pacyfikowanych wsi Zamojszczyzny. Ogromne zasługi w ratowaniu dzieci odnieśli Róża i ostatni ordynat Jan Zamoyski. Tego i jeszcze więcej dowie się czytelnik z działu "Dzieje miasteczka", udokumentowanego zdjęciami archiwalnymi i pocztówkami ze zbiorów muzealnych i prywatnych.

Następnie otrzyma rekomendację miejsc i obiektów, które "warto zobaczyć". Dowie się, że najcenniejszym zabytkiem Zwierzyńca jest Kościółek na wodzie, ufundowany przez VII ordynata Tomasza Antoniego Zamoyskiego i jego żonę Teresę z Michowskich w podzięce za narodziny długo oczekiwanego syna Klemensa. Wizerunek barokowej świątyni możemy podziwiać na znakomitej fotografii autorstwa znanego fotografa Jerzego Cabaja, która zdobi stronę tytułową przewodnika.

Bogactwo piękna przyrody oraz zabytków i atrakcji Zwierzyńca zilustrowały kolejne zdjęcia, często unikatowe, wykonane przez Jerzego Cabaja o różnych porach roku. Fotograf skorzystał ze swojego bogatego doświadczenia fotograficznego i wydawniczego ponieważ dobór zdjęć jest niezwykle umiejętny. Jest ich ponad sto sztuk i stanowią o niecodziennym walorze tej publikacji. Wśród nich zdjęcie "Dzieci w ochronce Zamoyskich uratowane z obozu", 1943 r. z Muzeum Zamojskiego oraz portrety Róży i Jana Zamoyskiego. Portret Jana Zamoyskiego w mundurze oficera namalowała Lucyna Matławska-Patyk. Przewodnik "Zwierzyniec i okolice" ma wiele atutów. Autorzy wzbogacają go o prezentację Roztoczańskiego Parku Narodowego. Proponują też kilka tras miasta położonego w sercu wielkiego ogrodu, m.in.: Obroczy, Guciowa, Kosobud oraz Soch.

Jest też przewodnik państwa Cabajów wielce praktyczny. W publikacji znajdziemy niezbędne mapy miejscowości i gminy oraz informację o imprezach kulturalnych, szlakach pieszych oraz ważne dla turysty adresy m.in. instytucji, muzeów, restauracji i usług turystycznych. To wszystko z myślą o czytelnikach/letnikach odwiedzających modną miejscowość letniskową, ale także o mieszkańcach tego zacnego grodu.

Lucyna i Jerzy Cabaj, Zwierzyniec i okolice, Wydawnictwo Fotpress, Zamość, 2013, s. 40.