74. rocznica walk z UPA pod Narolem

Nocą z 21 na 22 maja 1944 na ziemiach Narolszczyzny ponad tysiąc dwustu nacjonalistów UPA napadło na osady ludności polskiej w Gminie Narol. W 74 rocznicę tamtych wydarzeń, krwawych i okupionych ofiarami walk, odbyły się w Lipsku uroczystości patriotyczne. Co roku w maju, w kościele parafialnym w Lipsku odprawiana jest Msza Św. w intencji ofiar poległych 21 maja 1944 roku w obronie okolicznych domostw przed oddziałami UPA. Nocą z 21 na 22 maja 1944 na ziemiach Narolszczyzny ponad tysiąc dwustu nacjonalistów UPA napadło na osady ludności polskiej w Gminie Narol. W 74. rocznicę tamtych wydarzeń, krwawych i okupionych ofiarami walk, odbyły się w Lipsku uroczystości patriotyczne.

W miejscowym kościele parafialnym odprawiono Mszę Św. w intencji ofiar poległych w walkach z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii. Po nabożeństwie, żyjący jeszcze uczestnicy tamtych wydarzeń, mieszkańcy, młodzież szkolna z Gimnazjum w Łukawicy, Gimnazjum w Narolu i Szkoły Podstawowej w Narolu oraz przedstawiciele władz samorządowych z Narola i powiatu lubaczowskiego, w asyście pocztów sztandarowych udali się pod pomnik. Po odśpiewaniu hymnu narodowego i modlitwie ks. dziekana Juliana Leńczuka delegacje i młodzież złożyły wieńce i wiązanki pod pomnikiem oraz zapalono znicze. Jeden z zaproszonych gości zacytował fragment piosenki Marka Grechuty "Wolność":

Bo wolność - to nie cel lecz szansa by
Spełnić najpiękniejsze sny, marzenia
Wolność - to ta najjaśniejsza z gwiazd
Promyk słońca w gęsty las, nadzieja.

Przypomnijmy, że od jesieni 1943 roku tereny gminy Narol były w zasięgu działania sotni UPA. Od wiosny 1944 roku lokalne oddziały Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich były w stanie wojny obronnej przeciwko oddziałom Ivana Szpontaka, pseudonim Zalizniak. Linia obronna oparta na systemie placówek przebiegała na dwunastokilometrowym odcinku Bełżec, Brzeziny, Majdan, Łukawica, Pizuny, Michalec, Krupiec. Dniem i nocą czuwały tam na posterunkach połączone oddziały Batalionów Chłopskich Kompani Lipsko i oddziały Armii Krajowej kompanii Narol, pod wspólnym dowództwem por. Karola Kazimierza Kosteckiego ps. Kostek.

27 kwietnia i 2 maja 1944 roku na teren Narolszczyzny przybyła 87-osobowa kompania AK lubaczowsko-cieszanowsko-rawska, którą rozlokowano w Majdanie. Pododdziały tej kompani zasiliły placówki w Jędrzejówce i Brzezinach bełżeckich. Dowództwo nad kompanią lubaczowską objął początkowo kpt. Kazimierz Maciejewicz ps. Dar, a po nim por. Julian Bistroń ps. "Godziemba". Grasujące sotnie i czoty UPA dokonały kilku napadów - 4 kwietnia na Hutę Lubycką, 18 kwietnia o godzinie czwartej na Bieniaszówkę, a 2 maja na Jędrzejówkę. Szesnastego czerwca zamordowano pasażerów pociągu pod Bełżcem. Jeszcze dwa lata później 28 marca 1946 roku miał miejsce napad na posterunek MO w Łówczy.

Największa napaść band UPA miała miejsce w nocy z 21 na 22 maja 1944 roku. Pod osłoną deszczowej nocy zaatakowano Lipsko i Jędrzejówkę. Cztery sotnie (tj. kompanie) pod dowództwem Ivana Szpontaka w sile około tysiąca dwustu strzelców, przedzierając się lasami wzdłuż rzeki Tanew, około drugiej w nocy dotarły pod zabudowania Lipska i Jędrzejówki. "Upowcy" wychodząc z lasu natknęli się na trzyosobową czujkę z placówki Lipsko i nawiązała się wymiana ognia. UPA kulami zapalającymi podpaliła skrajne zabudowania obu miejscowości. Odgłos strzelaniny zaalarmował placówki w obwodzie. W walce obrońcy Lipska i Jędrzejówki ponieśli znaczne straty. Był to początek krwawej bitwy. Kierowanie walką obronną przejął dowódca kompani AK Karol Kostecki, który po przybyciu plutonu Narol-Zagrody-Narol Wieś wyruszył na odsiecz obu atakowanym wsiom. Plutony Lipie i Kadłubiska natknęły się na czotę UPA, zdążającą w kierunku Lipia przez wzgórze Hassa. Połączone oddziały AK i BCh po bohaterskiej obronie odparły w końcu atak od strony Lipska i Jędrzejówki i podążyli z pomocą walczącej placówce w Łukawicy. Placówki w Brzezinach i Majdanie odparły ataki wychodzących sotni UPA ze wsi Kołajce. Dzięki ofiarnej, zbrojnej walce napastnicy zostali wyparci z Lipska, Jędrzejówki i Łukawicy. UPA wycofując się paliło ocalałe zabudowania wsi Pizuny, Pawelce i Brzezinki, mordując napotykanych mieszkańców narodowości polskiej, w tym kobiety i dzieci. Atak UPA załamał się i większość ich oddziałów zaległa w skrajnych zabudowaniach Woli Wielkiej, gdzie również silnym ogniem z broni maszynowej zatrzymały na polach pod wsią oddziały "Kostka" Kosteckiego.

Do walczących dotarła wiadomość o ruchach wojsk niemieckich stacjonujących w Bełżcu. Po skontaktowaniu się przez łączników z komendantem rejonu V AK Susiec - Marianem Wardą, ps. "Polakowski" i zastępcą komendanta obwodu AK Tomaszów Lubelski - por. Władysławem Surowcem ps. Sosna, zarządzono odwrót zabierając po drodze rannych, zabitych i broń. Rannymi (25 osób) zaopiekował się patrol sanitarny Wojskowej Służby Kobiet pod dowództwem por. rezerwy - lekarza Józefa Jabłońskiego, których przetransportowano do szpitala w Tomaszowie Lubelskim, gdzie dr Janusz Peter "Kordian" udzielił im pomocy chirurgicznej.

Po wycofaniu się oddziałów AK, do Narola wjechało pięć samochodów niemieckich dla podkreślenia władzy okupacyjnej. W walkach obronnych poległo, zostało zamordowanych, przepadło bez wieści czy tez zmarło na skutek odniesionych ran 37 osób, w tym siedmiu żołnierzy Armii Krajowej. Po stronie UPA straty wyniosły 80 zabitych i rannych.

Przeprowadzone badania historyczne i kronikarskie ustaliły, że z rąk UPA zginęło około stu mieszkańców Narolszczyzny. Społeczeństwo Narolszczyzny oraz Koło ZBoWiD w dowód pamięci pomordowanych przez UPA, ufundowały liczne tablice w kościołach i pomniki na terenie niemal całej gminy Narol. Po 1989 roku chlubną tradycję przejęły Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej oraz Związek Sybiraków, upamiętniających bohaterską walkę swych towarzyszy w obronie Ojczyzny i swoich domostw. Wkład finansowy w budowę i odnowę istniejących miejsc pamięci wnoszą władze Miasta i Gminy Narol. Młodzież z narolskich szkół opiekuje się tymi miejscami i uczestniczy w uroczystościach patriotycznych w ramach projektu pn. "Przygotowani". Godna pochwały jest postawa pana Świętojańskiego z Lipska, który osobiście dba o pomnik poległych bohaterów i estetykę placu na którym stoi.

Uroczystości, upamiętniające wydarzenia sprzed lat, odbyły się przy pomniku w Lipsku, który został wzniesiony z piaskowca w 1975 roku. Naniesiono na nim imiona i nazwiska poległych w tę majową noc bohaterów. U góry pomnika osadzony jest Krzyż Grunwaldu, a poniżej na kamiennej płycie wyryto napis "Polegli w dniu 21 maja 1944 r. w obronie swoich zagród. Cześć ich pamięci".

Zobacz podobne:
     Zmarła Janina Kalinowska, sierota Wołynia, córka Zamościa / 2021-09-15
     Polityka to nie pluszowy miś / 2017-05-10
     Nie płaczmy nad "Wisłą" / 2017-05-04
     73. rocznica: Poturzyn czci ofiary zbrodni UPA / 2017-04-13
     Tarnoszyn oddał hołd pomordowanym przez UPA / 2017-03-27
     11 lipca zapalmy świeczkę w oknie / 2016-07-09
     Upamiętniono 72. rocznicę walk z UPA pod Posadowem / 2016-06-21
     Gmina Narol: Zginęli broniąc domów przed UPA / 2016-06-03
     Poturzyn uczcił pomordowanych mieszkańców / 2016-04-25
     Obchody 71. rocznicy Krwawej Niedzieli w Kryłowie / 2016-04-12
     Wspieramy WOŁYŃ! Zabito ich dwa razy - siekierami i niepamięcią... / 2016-04-07
     Tarnoszyn pamięta. 72. rocznica zbrodni UPA / 2016-03-23
     "Wózkiem do nieba" - promocja książki Leszka Wójtowicza / 2015-08-11
     NAROLARTE 2015 - program / 2015-08-04
     7. Festiwal NAROLARTE im Pana, Wójta i Plebana / 2015-07-26
     Pamięci pomordowanych mieszkańców Tarnoszyna / 2015-04-04
     Spotkanie z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim / 2015-03-21
     Dyskusja po projekcji filmu Adama Sikorskiego "Jeżeli zapomnimy o nich..." / 2014-10-20
     Umarli na zawsze. Adam Sikorski o swoim filmie o rzezi wołyńskiej / 2014-10-20
     "Strach. Opowiadania Kresowe" - promocja książki Stanisława Srokowskiego / 2014-10-09

Warto przeczytać:

[do góry]