"Naznaczeni" w Muzeum Zamojskim

"Naznaczeni. Mieszkańcy wsi polskiej na robotach przymusowych w III Rzeszy", to tytuł wystawy przygotowanej przez Fundację "Polsko - Niemieckie Pojednanie" i Muzeum Historii Ruchu Ludowego w Warszawie. Wystawę można obejrzeć w salach Muzeum Zamojskiego w Zamościu.

Rozporządzenie H. Himmlera z 8 marca 1940 roku mówiło:"Wszyscy robotnicy narodowości polskiej, którzy są lub zostaną skierowani do cywilnej pracy na terenie Rzeszy, muszą zawsze nosić na piersi po prawej stronie na każdej sztuce odzieży, przymocowane na stałe widoczne oznaczenie". Był to kwadrat o bokach 5cm z fioletowa obwódką i fioletową literą "P" umieszczoną na żółtym tle. Podobne nakazy noszenia oznak narodowościowych obowiązywały tylko Żydów ( z gwiazdą Dawida) i robotników deportowanych ze wschodu z napisem "Ost".

Szczegółowe obowiązki polskich robotników w III Rzeszy Niemieckiej określał wewnętrzny okólnik.

Obowiązki robotników i robotnic cywilnych narodowości polskiej podczas ich pobytu w Rzeszy.
Każdemu robotnikowi narodowości polskiej daje Wielka Rzesza Niemiecka pracę, chleb i zapłatę. Za to Rzesza wymaga żeby każdy, swą jemu przekazaną pracę wykonał sumiennie i zastosował się starannie do wszystkich rozporządzeń i rozkazów obowiązujących.

Dla wszystkich robotników i robotnic narodowości polskiej w Wielkiej Rzeszy Niemieckiej zobowiązują następujące szczególne przepisy:

1. Opuszczenie miejscowości pobytu jest surowo zakazane.
2. W czasie, w którym przez władzę policyjną jest zezwolono zwiedzić miejscowość, także zakazano jest opuścić zamieszkanie.
3. Użytkowanie publicznych środków komunikacyjnych n. p. kolei, jest tylko zezwolone za specjalnym pozwoleniem miejscowej władzy policyjnej.
4. Wszyscy robotnicy i robotniczki narodowości polskiej są zobowiązani do stale widocznego noszenia, na prawej stronie piersi swej odzieży mocno przeszytych odznaków które im zostały wręczone.
5. Kto pracuje opieszale, pracę swą złoży, innych robotników podburza, miejsce pracy samowolnie opuszcza i.t.d. będzie karany pracą przymusową we wychowawczym obozie pracy. Czyny sabotażowe i inne ciężkie wykroczenia przeciw dyscyplinie robotniczej zostaną surowo karane i to przynajmniej umieszczeniem we wychowawczym obozie pracy na kilka lat.
6. Każde obcowanie z ludnością niemiecką, szczególnie odwiedzanie teatrów, kin, zabaw tanecznych, restauracji i kościołów razem z ludnością niemiecką jest zakazane. Tańczenie i zażywanie alkoholu jest polskim robotnikom tylko pozwolone w oberżach specjalnie dla nich przeznaczonych.
7. Spółkowanie z kobietą niemiecką lub mężczyzną niemiecką względnie zbliżenie niemoralne do nich będzie karane śmiercią.
8. Każde wykroczenie przeciw rozporządzeniom i przepisom wydanych dla robotników cywilnych polskiej narodowości, będzie karane w Niemczech, odstawienie do Polski nie nastąpi.
9. Każdy robotnik polski i każda robotniczka polska ma sobie każdego czasu o tem przypomnieć , że przyśli dobrowolnie na pracę do Niemiec. Kto pracuje do zadowolenia otrzyma zasługę swoją, jednakże kto pracuje opieszale , i nie zastosuje się do przepisów, będzie niewzględnie zciągnięty do odpowiedzialności, i to szczególnie w czasie wojny.
10. O niniejszych rozporządzeniach rozmawiać lub pisać jest surowo zakazane.

Po upadku Drugiej Rzeczypospolitej po niemieckiej stronie znalazło się 48,6% jej obszaru i 20,4 mln ludności w tym tylko ok. 6.4% Niemców. Po stronie radzieckiej 50% terytorium i ok. 14, 3 mln ludności. Podział Polski po kampanii wrześniowej 1939 roku wydawał się być trwały. Mówili o tym Adolf Hitler: "Polska z traktatu wersalskiego nigdy nie powstanie. Zaręczyły za to dwa największe państwa na świecie" i Wiaczesław Mołotow: "Wystarczyło krótkie natarcie najpierw wojsk niemieckich, a następnie Armii Czerwonej, by nic nie pozostało po tym bękarcie traktatu wersalskiego, żyjącym z ucisku niepolskich narodowości. Tradycyjna polityka pozbawionego zasad lawirowania i gry między Niemcami i ZSRR okazała się zawodna i zbankrutowała całkowicie". Polakom w rzeczywistości wojennej wyznaczono nowe zadania, mieli być masą niewykwalifikowanych robotników utrzymywanych na możliwie niskim poziomie kulturalnym i materialnym oraz w bezwzględnym posłuszeństwie wobec niemieckich "panów".

Przeciągające się działania wojenne, a w szczególności atak Niemców na Związek Radziecki spowodował ogromny brak rąk do pracy. Początkowo zachęcano ludność do dobrowolnego wyjazdu, ruszyła cała machina propagandowa, gdy takie działania nie odniosły skutku zaczęto stosować nakazy administracyjne, łapanki, terror i planowe wysiedlanie całych wsi. Zamojszczyzna jest tego najlepszym przekładem. Szacuje się, że ogólna liczba obywateli polskich pracujących jako robotnicy przymusowi w III Rzeszy Niemieckiej sięgnęła pod koniec wojny od 2,5 mln do 3 mln osób.

* * *

Wystawa jest wyrazem pamięci o pokoleniu, które żyło w latach wojny i okupacji. Dla młodzieży w sposób prosty i obiektywny pokazuje gehennę mieszkańców wsi polskiej podczas II wojny światowej, dla nauczycieli stanowi doskonały materiał archiwalny do przeprowadzenia lekcji.

* * *

Kilkaset relacji o pracy przymusowej w III Rzeszy możemy znaleźć na stronach:
www.zwangsarbeit-archiv.de, tam też można napisać.

Zobacz podobne:
     "Kolekcje i dary" w Muzeum Zamojskim. Wystawa jubileuszowa / 2011-10-20
     Zamojska Noc Muzeów do powtórki / 2011-05-18
     "Muzea i Pamięć" Zamojska Noc Muzeów / 2011-05-10
     Skarb z Głogowa w Muzeum Zamojskim / 2011-04-23
     Nie ma mocnych / 2011-04-18
     "Ósemka" bezkonkurencyjna z wiedzy o Zamościu / 2011-04-15
     Muzealne skarby / 2010-02-01
     "Świat karpackich świątyń" w Muzeum Zamojskim / 2009-12-03
     "Wojenne ślady" w Muzeum Zamojskim / 2009-10-22
     Znaki i miary. Urządzanie lasu / 2009-10-19
     Lato w Mieście / 2009-08-07
     Dzień Dziecka z Zabawną Historią / 2009-05-23
     "Muzealia", Międzynarodowy Dzień Muzeów / 2009-05-12
     Wystawa "Zamość - Rok 1809" w "Arsenale" / 2009-04-28
     Zamojskie konkursowe palmy i pisanki / 2009-04-06
     Kapliczki, figury i krzyże w albumie / 2009-03-24
     Krąży, krąży... sześciogrosz zamojski / 2008-07-25
     Jak to z sześciogroszem zamojskim było / 2008-04-14
     Wkrótce sześciogrosz zamojski w obiegu / 2008-04-14
     Wykazali się wiedzą o Zamościu- zdobyli Puchar Prezydenta / 2008-04-14

Warto przeczytać:

[do góry]