Na II Zamojskich Muzykaliach zabrzmiały pieśni maryjne, które swą urodą przypominały wizerunki pięknych madonn, a także średniowieczna muzyka europejska w wykonaniu czołowych polskich zespołów amatorskich: Zespołu Wokalnego "SINE NOMINE" z Lublina i Zespołu Muzyki Dawnej "Capella' all Antico" z Zamościa. Koncert muzyki dawnej odbył się w kościele św. Katarzyny w Zamościu (17.10.).

Program zaprezentowany zamojskiej publiczności powstał z inicjatywy śp. prof. Kazimierza Górskiego z KUL. Pierwsze wykonanie odbyło się z udziałem prof. Górskiego w sali koncertowej Instytutu Sztuki UMCS.

Muzykę średniowieczną datuje się od przyjęcia chrześcijaństwa i związanego z tym wprowadzenia do liturgii katolickiej rzymskiego śpiewu kultowego. W Średniowieczu muzyka była związana z kościołem i religią. Nad muzyką instrumentalną przeważała muzyka wokalna, chóralna. Chóry były męskie i śpiewały a capella utwory po łacinie. Charakterystyczną cechą muzyki średniowiecznej było oddziaływanie na słuchacza, które miało na celu wywołanie stanu skupienia. Koncerty odbywały się w kościołach i klasztorach.

Przed miłośnikami muzyki dawnej zgromadzonymi w kościele św. Katarzyny jako pierwszy wystąpił Zespół "Capella' all Antico", który wykonał wiązankę trzech melodii zapisanych w trzynastowiecznych rękopisach. Utwory - Cantiga de Santa Maria nr 323 Króla Alfonsa 10 el Sabio oraz anonimowa cantiga (średniowieczna pieśń o charakterze świeckim lub sakralnym) sefardyjska pochodzą z Hiszpanii, a trzeci - z wybrzeża Francji. Całe bogactwo przenikania się kultur zamieszkujących przez wiele stuleci w basenie Morza Śródziemnego, gdzie zgodnie żyły różne narody, wyznawcy różnych religii, znakomicie oddały dźwięki dawnych instrumentów, z których większość trafiła do Polski z krajów Orientu. To bogate instrumentarium - flety proste, rauschpfeife, krummhorn, fidele, bas fidel, mandora, gitara mauretańska, lira korbowa, instrumenty perkusyjne pozostaje na wyposażeniu zamojskiego Zespołu Muzyki Dawnej. Znaczną cześć wykonał ściśle z oryginałem Krzysztof Obst, założyciel i kierownik artystyczny Zespołu.

W wykonaniu uznanych Zespołów mogliśmy usłyszeć kolejne średniowieczne utwory: Cantiga de Santa Maria Alfonsa el Sabio nr 12 "Madre de Deus" oraz Chanconeta Tedesca (Włochy - XIV w.), "Stella Splendens" z Czerwonej Księgi klasztoru Montserrat (Hiszpania - XIV w.), "Mariam Matrem" i estampida "In Pro" (Włochy - XIV w.)- (gatunek muzyki świeckiej, początkowo o charakterze tanecznym, następnie stały się utworem instrumentalnym) - anonimowych autorów.

Pieśni piękne i znakomicie wykonane z wykorzystaniem całego potencjału głosów i niecodziennych dźwięków instrumentów dawnych.

W europejskich zbiorach muzycznych zachowało się tysiące średniowiecznych pieśni o tematyce maryjnej - informowała prowadząca koncert. Polskie zasoby są zdecydowanie skromniejsze. Wina leży po stronie licznych wojen, które przetoczyły się przez nasz kraj. Przed drugą wojną światową największe zbiory posiadała Biblioteka Krasińskich, ograbiona i spalona w czasie Powstania Warszawskiego.

Pieśni ze zbiorów tej biblioteki, których mogliśmy wysłuchać w II części koncertu, znajdują się w Niemczech, a na rękopisach widnieją pieczęci Biblioteki Krasińskich, i jak do tej pory, nie ma sposobu na ich odzyskanie. W repertuarze koncertu znalazły się także pieśni zebrane w Bibliotece Raczyńskich. W XV wiecznym rękopisie zapisane zostały anonimowe pieśni o Maryi, skomponowane w najbardziej aktywnych wówczas środowiskach rodziny franciszkańskiej w Wielkopolsce. Natomiast utwory instrumentalne, które przedzielały wykonywane pieśni, w większości pochodziły z "Biblioteca Apostolica Vaticana" (Biblioteka Apostolska).

Zespoły zaprezentowały utwory anonimowych autorów: "Maria en mitissima" - rękopis Biblioteki Krasińskich z XV r.; estampida "Belicha" - XIV w. (Włochy); "Ale Mater o Maria" - rękopis Biblioteki Krasińskich XV w.; Quem Pastores Laudavere - Czechy XV w.; Pues quo tu - (Hiszpania) XV w.; "Angelus ad Virginem Missus" - rękopis z Biblioteki Raczyńskich; Saltarello - XIV w. (Włochy); "Ave Mater Summi Nati" - rękopis z Biblioteki Krasińskich; "Salve Sancta Parens" - rękopis z Biblioteki Raczyńskich; "Salarello" - XIV w. (Włochy) i pieśń "Bądź wiesoła Panno Czysta" - rękopis z Biblioteki Raczyńskich.

XIV i XV-wieczne pieśni maryjne stanowią najczęściej chyba śpiewany i grany zbiór utworów średniowiecznych, lubiany przez słuchaczy ze względu na piękne melodie, ekspresję i niepowtarzalny klimat. Wyjątkowo wzruszające melodie i piękny staropolski język pieśni zachwycał wszystkich zebranych.

To było najlepsze wykonanie muzyki średniowiecznej przez polski zespół, jakie udało mi się dotąd usłyszeć. Melodyjność instrumentów, kunsztowna muzyka, niezwykła jej uczuciowość i głęboki liryzm oraz artyzm wykonania zdecydował o rewelacyjnym odbiorze przez słuchaczy. Wdzięk i naturalność młodych wykonawczyń, a także przepyszne brokatowe i aksamitne suknie perfekcyjnie uszyte, dawały scenę jak z obrazu XV-wiecznego mistrza malarstwa. Niezapomniane wrażenia i fascynująca muzyka, której czarowi ulega się od pierwszych dźwięków. Niezwykły stan skupienia i radości.

* * *

Zespół Muzyki Dawnej "Capella all'Antico" z Zamościa zagra kolejny koncert: "Utwory polskiego średniowiecza", 25 października 2009 (niedziela) g. 17:00, na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina, ul. Okólnik 2 (Sala Koncertowa) w Warszawie.