O planach rekonstrukcji całej bryły Katedry Zamojskiej, jej otoczenia, poprawy ogrodzenia i obniżeniem terenu wokół świątyni opowiada ks. prałat Czesław Grzyb, proboszcz Katedry Zamojskiej. Uchwałą Zarządu Województwa Lubelskiego złożony przez Parafię Katedralną wniosek o "Remont konserwatorski i rekonstrukcję historycznej bryły Katedry wraz z zagospodarowaniem terenu w jej otoczeniu", został wybrany do dofinansowania w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego.

- To los się do nas uśmiechnął. Jak wiemy, miasto Zamość korzysta z licznych dotacji unijnych. My skorzystaliśmy z funduszy regionalnych. W celu złożenia projektu do tego funduszu trzeba minimum dwóch lat przygotowań. Są to badania bardzo precyzyjne. Mamy komplet przygotowanych dokumentów, gromadzonych przez ostatnie lata. Skrzętnie je przygotowywaliśmy, by mogło dojść do kolejnych rekonstrukcji.

- Przyznam, że nie bardzo wierzyłem, że nam się uda. Przygotowywaliśmy wniosek, by nie zarzucono nam, że zaniedbaliśmy. Postanowiliśmy zrobić z naszej strony wszystko, co możliwe. Skorzystaliśmy z pomocy fachowców. I ku naszemu zdziwieniu, pod koniec września otrzymaliśmy decyzję, że nasz projekt został zaakceptowany, rozpoczęła się procedura jego realizacji. Jesteśmy na etapie formalizowania podpisania umowy. Otrzymaliśmy z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego 7 845 tys. zł., czyli 70% planowanych kosztów. Cała inwestycja to 11 247 tys. zł., a nasz udział to 3 362 tys. zł.

- Inwestycja rozpisana jest na trzy lata. Zakończenie prac konserwatorskich i remontowych jest przewidziane na listopad 2012 rok. Jest już precyzyjny program podziału robót, które będziemy wykonywać. Naszą troską i to, co będzie spędzać sen z moich oczu, to jak pozyskać ten wkład własny. Będziemy się zwracać do pewnych instytucji, bo one mogą partycypować w naszym wkładzie własnych. Ja chciałbym prosić wszystkich ludzi, którym leży na sercu piękno tej świątyni o pomoc. Oglądałem te wszystkie projekty i mogę powiedzieć, że to będzie klejnot architektury. Co się na to złoży: po pierwsze jest projektowana przebudowa dachu, czyli powrót do stanu pierwotnego. Wiemy, że władze rosyjskie w latach 1824-26 obniżyły dach i dokonano zniszczenia wartości artystycznych i programowych wystroju Katedry. Pozbijane były elementy ozdobne i te świadczące o świetności rodu Zamoyskich. Chcemy odtworzyć to, co było przed zniszczeniem, czyli przywrócić świątynie do formy "przedrozbiorowej". Świątynia będzie wyższa o jakieś 5 metrów, dojdzie także sygnaturka. Będą także na kaplicach dachy niezależne. Wszystko będzie pokryte dachówką ceramiczną, czyli nastąpi zmiana pokrycia dachowego. Będą odnowione/przywrócone płaskorzeźby - cała kamieniarka. Nastąpi wymiana wszystkich okien. Ku radości większości nastąpi wymiana wiatrołapu. Projekt okien jest przepiękny. Będzie witraż w Kaplicy Ordynackiej, jest już przygotowany, czekamy na sponsorów, bo dotacja tego nie obejmuje. To koszt rzędu ok. 15-17 tys. zł. Mam nadzieję, ze to tylko kwestia czasu. Natomiast w pozostałych oknach będą szyby w kolorze jasno miodowym. Taki był historyczny kolor.

- Ta dotacja dotyczy bryły zewnętrznej i nie mogę powiedzieć, czy zostaną zrekonstruowane schody na chór. Natomiast prace będą prowadzone także przy kryptach. Będzie obniżony teren wokół świątyni. Na ile pozwolą fundusze na odtworzenie krypt jeszcze nie wiadomo, ale mam nadzieję, że będą przywrócone do historycznego stanu. Będą krypty udostępnione pod jednym warunkiem, że będą zabezpieczone trumny tak dobrze, że nie będzie możliwości ich dotykania. Druga rzecz - to klimatyzacja tych pomieszczeń. Krypty zostały zamknięte ze względu na profancje tego miejsca. To jest brane pod uwagę. Jeśli chodzi o inne krypty, poza tymi gdzie znajdują się trumny ordynatów Zamoyskich, to są prowadzone badania, ale nie będą one odtwarzane. Jest jeszcze krypta od strony dzwonnicy ale tam są tylko kości. Być może wejście do krypt będzie od strony dzwonnicy. W tej chwili są takie plany.

- Planowane obniżenie terenu ma służyć wyeksponowania historycznego cokołu Katedry i portalu Infułatki. To będzie kilkanaście, kilkadziesiąt centymetrów niżej, tam gdzie jest to potrzebne. Będzie też zmiana pokrycia granitowego. Troszkę będzie inna konfiguracja, wzory inne, przełożenie i dołożenie, nie będzie to zupełna ruina, tam gdzie obniżenie terenu, trzeba będzie kostki zdjąć. W otoczeniu iluminacja, medialne podłączenia i zabezpieczenia - tak będzie to rozwiązane, żeby bez problemu podłączyć i telewizję i radio. Będzie też wymiana nagłośnienia zewnętrznego.

- Jeśli chodzi o ogrodzenie, była miesiąc temu komisja. Padło pytanie o ogrodzenie. A więc, nie wchodzi w grę rozgrodzenie z racji cmentarza przykościelnego, jaki niegdyś był przy świątyni. Jest przewidziane przebudowanie tego ogrodzenia by korespondowało z budynkiem, by było estetyczne. Co do dzwonnicy - jej projekt nie obejmuje, ale my czynimy starania żeby przy okazji podjąć przy niej prace. Mam cichą nadzieję, że w listopadzie 2012 roku ukaże nam się całe piękno - Katedry i jej otoczenia. Niektóre z drzew zostaną wycięte, by nie przeszkadzały w oglądaniu zespołu architektonicznego.

- Jak wiemy, w perspektywie w otoczeniu Katedry będzie pasaż spacerowy i nie będzie ruchu przejazdowego. Parking przy świątyni jest trochę problemem, ale szczęśliwie powstał parking przy Bramie Szczebrzeskiej. Perspektywy są wspaniałe, choć praca przeogromna i wielka odpowiedzialność. Liczę na otwartość wszystkich ludzi dobrej woli, że będziemy sobie pomagać w kwestii, jak to rozwiązać, żeby to było dobrze i już od marca będzie można rozpocząć prace konserwatorskie. Dziękuję Bogu i ludziom za to, co się już dokonało.