Dwudziesta edycja Festiwalu Sztuk Intuitywnych Fortalicje 2010 (8-9.05.) przeszła już do innego wymiaru czasu - historii, tak jak przechodzi w inny wymiar sztuka proponowana przez Teatr Performer. Wielkim nieobecnym był Paweł Dudziński, twórca Teatru i Festiwalu.

Chociaż organizatorzy i partnerzy projektu artystycznego czynili wszystko by sprostać zadaniu i nie padło kategoryczne stwierdzenie, że to ostatnie spotkanie z uzdolnioną trzypokoleniową rodziną Dudzińskich, czuło się wyraźnie atmosferę pożegnania z "Fortalicjami" w Zamościu.

Zespól "Performer" oraz Bożenę Dudzińską powitał gospodarz obiektu - Jerzy Tyburski. Przygotowałem laurkę dla Pawła, ale się nie pojawił. Gorąco witano wszystkich artystów i miłośników Teatru i Fortalicji.

W zastępstwie totalnego artysty Pawła Dudzińskiego uczestników pierwszego dnia Festiwalu Fortalicje powitała Bożena Dudzińska w BWA Galeria Zamojska, która podziękowała Prezydentowi Marcinowi Zamoyskiemu za wsparcie finansowe wydarzenia, dyrekcji i pracownikom BWA oraz WSZiA i Corner Pub za pomoc w realizacji przedsięwzięcia.

Bożena Dudzińska z rozrzewnieniem wspomniała cudowny okres, kiedy "Fortalicje" odbywały się przez kilka dni, a zżyci przez ten czas artyści na wielki finał mogli pokazać wspaniałe dzieło improwizacji jako wynik wspólnoty artystycznej. Na klimat tej edycji - jak mówiła Bożena Dudzińska - przełożyły się tragiczne wydarzenia nad Smoleńskiem. Artystka i współzałożycielka zinterpretowała wiersz Zbigniewa Herberta "Guziki" ze strofami poświęconymi ofiarom katastrofy lotniczej z 10 kwietnia 2010 roku, do muzyki córki Anny.

(...) I znowu los nas okrył cieniem, żałobnym kirem się położył
Do tamtych mogił, skrzydeł drgnieniem sto nowych mogił dziś dołożył
I wszystkim trudno jest uwierzyć, że cios uderzył z taka siłą
Gdyby nie było tamtych mogił, tych nowych także by nie było (...).

Sceneria spotkania wybitnie wspomnieniowa. Na ścianach poddasza Galerii zaprezentowano sceny z dziewiętnastu edycji festiwalu. To rodzaj mozaiki z życia Teatru Performer i "Fortalicji". Uwagę zwracają słowa: "W roku 1991, kiedyś, 20 lat temu", a potem następują daty kolejnych edycji festiwalu. Plakaty, fotografie, relacje.

Z ciekawością oglądam "Sceny z Malowania Największego Obrazu Świata" z informacją o wpisaniu dzieła "Amitra" i Pawła Dudzińskiego do Księgi Rekordów Guinnessa i nie mogę uwolnić się od myśli, że nie wykorzystano ogromnej szansy, jaką było to wydarzenie, dla promocji Zamościa.

We wspomnieniową atmosferę pierwszego dnia festiwalu wpisała się Anna Jawor, która przywołała obrazy z przeszłości - swoje spotkania z Pawłem Dudzińskim tańczącym w transie i grającym na tamburynie w Starej Bramie Lubelskiej, spektakle w "Koszu" i na Rynku Wielkim - ogień, szczudła, gigantyczne instalacje i egzotyczną muzykę. Towarzyszyła temu - jak mówiła - niezwykła atmosfera i uczucie, że uczestniczy się w czymś szczególnym, co można nazwać swoistą magią i przyjemnym napięciem, obecnym w uroczystych chwilach.

Międzynarodowy Festiwal Sztuk Intuitywnych Fortalicje to trzydniowe wydarzenie, podczas którego artyści malowali, tańczyli i grali w dzień i w nocy. Najbardziej energetyczne wystąpienia miały miejsce na zakończenie Festiwalu, podczas którego następowało skumulowanie energii zjednoczonych sił Fortalicji i wielkie, wspólne artystyczne improwizowanie. Widzom przypisywano rolę świadków tych mistycznych rytuałów.

- "Performer" wykracza poza najszerzej rozumiany teatr, tworząc unikatowy język przekazów, łącząc takie gatunki jak performance, body paitings, New Age music, graffiti czy sztuka instalacji, dokonuje kompilacji różnych dziedzin plastyki, muzyki i teatru. Umożliwia to wszechstronne wykształcenie członków "Performera"i wzajemne się inspirowanie. Teatr tworzą Paweł i Bożena Dudzińscy oraz ich dzieci - Anna, Michał, Sambor, Kajetan, Seweryna oraz Robert Jędrzejewski i Joanna Zygmunt. Z Teatrem występuje Natalia Rzeźniak. Kiedyś związana była z nim uznana z "Rancza" Ilona Ostrowska.

W "Fortalicjach" biorą udział artyści z całego świata. Ta twórczość zmierza w głąb, ku prawdziwej syntezie sztuk a osiąga to poprzez rytuał intuitywny, który jest oryginalną techniką wypracowaną przez "Performer" - mówiła m.in. w swojej dwudziestopięciominutowej wypowiedzi na temat fenomenu Pawła Dudzińskiego, jego Teatru i Festiwalu - Anna Jawor.

Uczestnikom "Fortalicji" zaprezentowano także film o Pawle Dudzińskim, artyście, który przebija swoich mistrzów. Następnie stało się zadość formule Festiwalu - przyszedł czas na koncerty i performance. Czas pokaże, czy artyści zawitają jeszcze do Zamościa czy na dobre wybiorą Lubiąż i będą celebrować sztukę w pobliskim Wrocławiu.